Ooit lag-ie op de wastafel naast mijn tandenborstel, dat stripje met 21 pillen. Totdat ik besloot te stoppen. Eenmaal zonder het dagelijkse shotje hormonen in mijn systeem ging er een wereld voor me open. Een wereld met meer seks, meer lachen, en ook meer huilen. Een wereld zonder opgeblazen borsten en billen. Een 'echtere' wereld, voor mijn gevoel.

PILMOEIk ben niet de enige die misschien wel de belangrijkste uitvinding van de twintigste eeuw in de ban doet, al ben ik dat brokje hormonen dankbaar voor de seksuele vrijheid die het ons vrouwen gaf. Vrouwen zijn de pil zat, lees ik overal. Een greep uit de bladen: 'Het is tijd om met de pil te stoppen, want die verpest je seksleven' (webzine De Correspondent, april 2015), 'More woman are ditching the pill for a IUD' (spiraaltje, red.)'(de Amerikaanse ELLE, december 2014), online magazine The Cut (onderdeel van New York Magazine) sprak in september 2013 over de Pull Out Generation – een generatie twintigers en dertigers die klaar zijn met het condoom en de pil en ouderwets voor het zingen de kerk uitgaan.

'Zonder het dagelijkse shotje hormonen ging er een wereld met meer seks voor me open'

NICHEGROEP VAN TWINTIGERS EN DERTIGERS?Ook in mijn vriendenkring hoor ik een helder antipilgeluid. De zes vrouwen die ik tot mijn beste vriendinnen reken, gaan allemaal pilloos door het leven. Drie van hen hebben een koperspiraal, de andere drie hanteren de volgens The Cut populaire voortijdigterugtrekkenmethode, de coïtus interruptus. Na korte rondvraag in mijn omgeving blijkt dat bijna niemand nog aan de pil is. Dat mag bepaald geen doorwrocht onderzoek heten, maar het zegt wel iets. Of beperkt dit antipilsentiment zich tot een nichegroep van stadse twintigers en dertigers waar ik mezelf toe reken? Op zoek naar antwoorden en cijfers klop ik aan bij Kenniscentrum seksualiteit Rutgers.

SLECHTE REPUTATIE Hoewel het, afgaande op berichten in de media, misschien lijkt alsof we en masse stoppen met de pil, is dit niet het geval. Uit de monitor onderzoek seksuele gezondheid van Rutgers uitgevoerd in 2012 blijkt dat van de 2,4 miljoen vrouwen 8,3 procent een spiraal gebruikt waarvan 1 procent het koperspiraal. Wel constateerde het Centraal Bureau Statistiek in 2015 een stijging in spiraalgebruik (maar maakt daarin geen onderscheid tussen het hormoon- en koperspiraal).

Zijn vrouwen de hormonen in de pil dan toch niet zo zat als ik denk?

FEITEN EN VERHALENZoals het gaat met veel uitvindingen, is de nieuwigheid er na verloop van tijd af en komen naast jubelverhalen ook de tegengeluiden. Dat geldt ook voor die rits met 21 of 28 pillen. Want ondanks de prima werking van de pil, met een betrouwbaarheidsindex van 99,7 procent nog altijd de veiligste anticonceptiemethode, krijgt-ie de laatste tijd nogal wat slechte pers. 'Vrouwen lijken hun keuze te baseren op verhalen van andere vrouwen. Die verhalen hoeven echter niet altijd gebaseerd te zijn op feiten, maar kunnen ook mythen of vooroordelen over methoden reproduceren,' zegt Ineke van der Vlugt, programmacoördinator bij Rutgers. Ik vraag me af: heb ook ik me laten leiden door al dan niet op feiten gebaseerde verhalen en publicaties over de invloed van hormonen op je lichaam of een causaal verband tussen een verminderd libido en de pil? Deels wel, denk ik, of waren die verhalen slechts een bevestiging van hoe ik reeds tegenover de pil stond?

Leken een paar jaar geleden de hormonen die je met de pil tot je neemt ongewenst, nu lees je vooral dat pilgebruik in het uiterste geval kan leiden tot seksueel disfunctioneren. Onderzoek uit 2010, geleid door professor Alfred Mueck van de Universiteit Heidelberg zou dat staven, al zegt de onderzoeker zelf dat er slechts sprake is van een associatief verband en dat er van een bewezen verband tussen de pil en een gebrek aan lust nog geen sprake is. Toch lijkt zo'n onderzoek aanleiding voor zelfonderzoek. Welke vrouw zou, als deze informatie ooit de bijsluiter haalt, nog kiezen voor een libidoverlagend medicijn?

'Welke vrouw zou bewust kiezen voor een libidoverlagend medicijn?'

MIJN LIBO? NIETS MIS MEEDat laatste vroeg journaliste Lisa Koetsenruijter (25) zich afgelopen zomer dan ook af. Zij ging voor De Correspondent op zoek naar een passend alternatief voor de pil – die ze vond in Lady-Comp (waarover later meer). Lisa blijft nuchter onder de negatieve berichtgeving over de pil en de vermeende bijwerkingen ervan: 'Ik ben niet met de pil gestopt vanwege een laag libido. Dat komt volgens mij bij heel weinig vrouwen voor. De pil kán misschien remmend zijn voor je libido, het hoeft dus niet. Externe factoren (stress, de levensfase waarin je verkeert, et cetera, red.) spelen daarin ook mee. Je kunt dit dus niet zo goed toetsen.'

Lisa denkt dat het vooralsnog een kleine groep bewuste vrouwen betreft die afstapt van de pil. En dat is een vermoeden dat ook bij mij leeft. Het is giswerk, maar zijn het wellicht grootstedelijke vrouwen die bewust proberen om te gaan met voeding en zich dus ook afvragen of ze wel chemische hormonen in hun lichaam willen stoppen? Vrouwen die bijvoorbeeld ook biologisch en vegetarisch eten? Vrouwen zoals Hannah de Boer* (33, mode-onderzoeker) die van haar negentiende tot haar drieëndertigste aan de pil was en na het lezen van een berg artikelen op de Amerikaanse opiniesite Jezebel, over de schade die de pil kan toebrengen aan je gezondheid en je persoonlijkheid, acuut is gestopt. 'Het idee dat de voorlichting misschien niet zou kunnen kloppen, vind ik doodeng.' Na het stoppen met de pil merkte ze geen verschil in haar libido – daar was al niets mis mee, zegt ze – wel nam haar gewicht af en heeft ze twee keer gehuild, iets wat ze daarvoor niet kon.

Bij Casa Klinieken, een landelijke organisatie die advies en hulp biedt op het gebied van anticonceptie, ongewenste zwangerschap en seksualiteit, merken ze wel steeds vaker dat vrouwen aangeven geen anticonceptie te willen gebruiken waar hormonen in zitten, omdat ze het idee niet fijn vinden. Hoe komt het dan dat we volgens de cijfers nog bijna allemaal aan de pil zijn? Ineke van der Vlugt verklaart: 'De pil is bij vrouwen nog steeds het meest bekend en het voorschrijfgedrag van de huisarts is nog vrij traditioneel. De huisarts adviseert vaak de pil als anticonceptiemethode. Alternatieven worden lang niet altijd besproken.'

PIEPEN EN PULLENWat zijn die hormoonvrije alternatieven dan eigenlijk? De Billings-methode, het bijhouden van een vruchtbaarheidskalender, het meten van je temperatuur, de pull-out-methode, periodieke onthouding: het blijven onbetrouwbare methoden die veel discipline vergen, beamen zowel Casa Klinieken als Kenniscentrum seksualiteit Rutgers. En: vrouwen die de voorkeur geven aan deze vorm van anticonceptie, vallen soms toch terug op de morning-afterpil die veel meer hormonen bevat dan de reguliere pil. 'Ja, ik heb sinds ik gestopt ben met het slikken van de pil al een keer de morning-afterpil geslikt,' zegt Hannah de Boer. 'Ik gebruik de app My Cycles, hanteer de pull-out-methode en gebruik een condoom op de dagen dat mijn app aangeeft dat ik vruchtbaar ben. Soms gaat dat mis. Het blijft een tikkeltje living on the edge, dat zeker.'

LADY-COMPEen andere nieuwe anticonceptiemethode is de Lady-Comp, een cycluscomputer die aangeeft wanneer je vruchtbaar bent, de methode waar Lisa Koetsenruijter na haar onderzoek voor koos. Anders dan de Persona, een staafje dat aan je urine afleest of je vruchtbaar bent en 90 procent nauwkeurig is, is de Lady-Comp voor 99,3 procent betrouwbaar, bijna net zo betrouwbaar als de pil. Lisa wordt tegenwoordig iedere ochtend om half acht gewekt door het mechanische piepje van haar Lady-Comp. Vervolgens schuift ze de censor van het apparaat onder haar tong en wacht ze dertig seconden tot haar temperatuur verschijnt, vergezeld van een rood licht (vruchtbaar, geen seks of veilig!) of een groen licht (niet vruchtbaar). Hier gaat wel een traject aan vooraf: als je ervoor aan de hormonen zat is de leerperiode van de Lady-Comp drie tot zes maanden. En ja, dagelijks gedurende die maanden meten vereist discipline – niet ieders cup of tea dus – maar wat Lisa betreft zijn het slechts kleine opofferingen in verhouding tot alle voordelen die de Lady-Comp haar biedt; geen hoofdpijn, geen buikpijn, geen hormonen. Toch staan huisartsen nog niet te springen om alternatieve vormen van anticonceptie. De NHG-Standaard, het protocol van het Nederlandse Huisartsen Genootschap dat voorschrijft hoe een Nederlandse huisarts zou moeten handelen, heeft de betrouwbaarheid van natuurlijke methoden als gering beoordeeld.

'Ik besloot na jaren van Russisch roulette met mijn vruchtbare dagen voor koper te kiezen'

EN KOPER?En als je nou geen hormonen wilt maar wel zo goed mogelijk beschermd wil zijn tegen een zwangerschap? Dan kies je, net als ik deed, voor een koperspiraal. Voor wie geen kans op gebruiksfouten wil en geen hormonen in het lichaam duldt, het enige alternatief. Toch is deze spiraalvariant in Nederland opmerkelijk impopulair. En ook dat zou een gevalletje bad press kunnen zijn. Er doen allemaal enge verhalen de rondte over het koperspiraal. Op internet lees je horrorverhalen over ontstekingen, over vrouwen die wel zwanger worden en immens heftige ongesteldheid. 'Positieve verhalen over het koperspiraal worden minder gedeeld op het internet. Vrouwen zijn gevoelig voor negatieve verhalen,' geeft Ineke van der Vlugt aan.

Zelf besloot ik na jaren van Russisch roulette met mijn vruchtbare dagen, waar ik een paar keer genadeloos verloor – met twee kinderen (winst, eigenlijk) en een abortus als gevolg – voor het stukje koper te kiezen. En ook ik had daarover mijn twijfels. Zo'n stuk koper in mijn lijf? Nah, liever niet. En ja, het zetten was bepaald geen feest en het duurde even voor alles weer naar behoren functioneerde, maar het was het allemaal waard: je bent voor tien jaar safe. Plus: ik voel 'm niet zitten en ik ben hormoonvrij.

PLANNED PARENTHOODIs dit dan de enige optie? Zijn de hormoonvrije keuzes echt zo beperkt? Nou ja, ongeveer. Er zijn wel wat nieuwe methoden in ontwikkeling, zoals Choice: twee minuscule klepjes die de eileiders afsluiten en die van buitenaf aangestuurd kunnen worden. Deze klepjes moeten nog op dieren getest worden en het duurt nog minstens vier jaar voor Choice, in prijzige vorm bovendien, op de markt komt.

Carl 'father of the birth control pill' Djerassi voorspelde vlak voor zijn dood in The Telegraph dat in 2050 iedereen gesteriliseerd zal zijn en zich alleen nog maar via IVF zal voortplanten. Mega-planned parenthood, zeg maar. Of dat uitkomt zullen we tegen die tijd wel zien, eerst is het wachten op de volgende Monitor Seksuele Gezondheid van Kenniscentrum seksualiteit Rutgers die in 2017 verschijnt, waaruit zal blijken of het gebruik van de pil inderdaad meer en meer afneemt en of hormoonvrije alternatieven zoals het koperspiraal of de Lady-Comp aan terrein winnen. In de tussentijd pushen, pullen, meten en app-en mijn hormoonvrije vriendinnen gewoon door of kiezen ze, net als ik, voor het koperspiraal.

* De naam Hannah de Boer is op verzoek gefingeerd.

> Voor vragen en advies over anticonceptie kun je bij de huisarts, Casa Klinieken en Kenniscentrum seksualiteit Rutgers terecht.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in ELLE.