Stel je voor: net terug van een heerlijke vakantie in Zuid-Afrika waar je drie weken lang weinig anders hebt gedaan dan Instagramwaardige kiekjes maken van de Afrikaanse Big Five, het opkrikken van je gemiddelde aantal slaapuren per jaar en het verschuiven van je bikinibandjes. Opgeladen en vol nieuwe inspiratie stap je met jaloersmakende teint op je fiets richting werk. Maar die euforische stemming verdwijnt als sneeuw voor de zon zodra je je oude vertrouwde bureau weer in het vizier krijgt. Niks geen leuke vakantieverhalen uitwisselen met collega's, maar met een brok in je keel je Mac opstarten.
Het overkwam Mae Boomsma (29), voormalig hr-consultant: 'Ik liep al langer rond met een is-dit-het-nou-gevoel, maar ik dacht na mijn vakantie wel met nieuwe energie weer aan mijn bureau te schuiven. Niets was minder waar, het werd vanaf toen alleen maar erger. Ik dacht: wat doe ik hier? Ik weet alles al en ik kan het blind. Ik had dagen waarop ik een prima werkdag had, om 17.15 uur thuiskwam en dan heel hard moest huilen.'
Mae had een bore-out, beseft ze achteraf: je zó vervelen op je werk dat je er ziek van wordt. Het Britse dagblad The Times riep in 2007 de bore-out al uit tot de nieuwe kantoorziekte. Maar tot nu toe hoorden we er in Nederland weinig over. Mensen beseffen het vaak zelf niet, of schamen zich ervoor. Want belangrijke mensen hebben het altijd druk, toch? De bore-out is dan ook minder bekend dan z'n tegenhanger, de burn-out. Maar bedrijfsartsen herkennen het fenomeen wel degelijk. Same same, but different, zijn de twee werkziektes. Een bore-out heeft dezelfde symptomen als een burn-out – een depressief gevoel, moeheid en spanningsklachten – maar heeft in tegenstelling tot een burn-out verveling en gebrek aan uitdaging als oorzaak.
Ook Senna Goovers (30) heeft de vervelingsziekte ervaren in haar functie als tekstschrijver bij een opleidingsinstituut: 'Ik schreef de godganse dag nutteloze nieuwsbrieven over fictieve ervaringsdeskundigen van driehonderd woorden. Ik weet niet waarom ik dat moest doen, want niemand las die nieuwsbrief. Het was ongelofelijk saai. Toen ik aangaf dat ik ruimte overhad voor meer taken kreeg ik nog breindodender werk toegewezen. De minuten kropen voorbij. Dus ging ik maar netflixen en YouTube-video's kijken op kantoor, die nieuwsbrieven had ik binnen een uur af. Ik hield een Word-document geopend voor het geval er iemand langskwam.'
Wat doe ik hier?
Veel mensen die last hebben van een bore-out hebben vaak niet door dat verveling de oorzaak is. Ze voelen zich doodmoe, neerslachtig en worden op een gegeven moment ook ziek. Jurriaan Penders, bedrijfsarts en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB): 'Ze zijn niet gelukkig en zoeken allerlei oorzaken voor hun spanningsklachten en depressie, maar realiseren vaak niet dat het te maken heeft met onvoldoende uitdaging of – in een verder gevorderd stadium – met een bore-out. Dit zijn vaak mensen die al voor een langere tijd zoekende zijn in hun carrière.' Mae kon haar gevoel ook lastig plaatsen, want het plaatje klopte: 'Ik had fijne collega's, een prima salaris, normale werktijden en mijn werk was ook nog eens zeven minuten fietsen van huis. En, zo dacht ik ook, ik moet juist blij zijn! Want er zijn ook mensen die juist te veel werkdruk hebben. Maar als ik dan vóór 13.00 uur alweer tachtigduizend keer op Facebook had gekeken, alle achterklap op Nu.nl had gelezen en de hele schoenenuitverkoop van Net-A-Porter had doorgescrold, dacht ik ook wel: wat ben ik hier in godsnaam aan het doen?'
Zwitserse organisatieadviseurs Peter Werder en Philippe Rothlin stellen in hun boek Bore-out (2009) dat vijftien procent van de werknemers zou rondlopen met een bore-out. Als bedrijfsarts ziet Penders gemiddeld één à twee mensen per maand voorbijkomen die de diagnose bore-out krijgen. Senna: 'Ik was toen ik me zo ongelukkig voelde niet bekend met de bore-out. Ik voelde me depressief en ik kwam afgepeigerd thuis terwijl ik niks had uitgevoerd. Ik ben in die tijd ook heel veel aangekomen, omdat ik mijn frustratie en verveling denk ik weg probeerde te eten. Ik heb me vanaf een gegeven moment ook met regelmaat ziek gemeld.' Mae liep uiteindelijk te lang door met haar spannings- en vermoeidheidsklachten waardoor ze ernstig last kreeg van haar schouder.
Hoewel er dus artsen zijn die de diagnose bore-out stellen, is de bore-out (nog) niet opgenomen in de lijst van klinische ziekten, wat betekent dat ziekteverzuim door een bore-out niet door je werkgever wordt vergoedt, in tegenstelling tot een burn-out. Volgens bedrijfsarts Marjolein Bastiaanssen, werkzaam bij het Radboudumc en verbonden aan het NVAB, gaat dat in de praktijk anders. 'Het gaat om de beperkingen waardoor mensen niet meer kunnen werken als gevolg van een aandoening.' Penders beaamt dat: 'Het gaat niet alleen om de ziektebeelden, als bedrijfsarts probeer je juist te achterhalen waarom mensen zich ziek melden. De werkgever krijgt absoluut geen inzage in het ziektebeeld.'
Generatie Y
Er zijn nog geen onderzoekscijfers bekend over de bore-out in Nederland, maar volgens Bastiaanssen en Penders komt het vrijwel in alle lagen van de bevolking voor: hoger en lager opgeleiden, mannen en vrouwen en onder alle leeftijden. Ook is het zeker geen luxeprobleem, denken ze. Als werknemer ontwikkel je je en groei je door, maar binnen een functie is er niet altijd ruimte om mee te groeien en daar ontstaat dan een probleem. Dat merkte Emilie Sobels ook (28): 'Na zes jaar was er binnen mijn functie als fashion director van Fashiolista weinig ruimte om verder te groeien, de uitdaging was er een beetje af. Ik had me misschien op een andere functie kunnen storten binnen het bedrijf, maar dat had ik al een paar keer eerder gedaan en ik wilde me juist verdiepen en niet verbreden.' Hoewel er bij Emilie nog geen sprake was van een bore-out – ze was er heel snel bij – maakte het gebrek aan uitdaging wel dat ze minder gemotiveerd was. 'Ik had steeds minder zin om te werken. Ik betrapte me er zelfs op dat ik tijdens een gesprek met een sollicitant al twintig minuten uit het raam aan het staren was. Neerslachtig was ik niet, maar de motivatie werd een stuk minder. Ik denk dat ik net op het juiste moment heb besloten om de veiligheid achter te laten en mijn uitdaging in nieuwe kansen te zoeken. Ik realiseer me echter ook dat het heel anders had kunnen uitpakken'
Generatie Y (geboren tussen 1981 en 2000), de fameuze millennials, verdient een speciale vermelding in dit verhaal, want deze generatie staat erom bekend meer waarde te hechten aan maatschappelijke bijdrage en persoonlijke ontwikkeling en minder aan de materiële waarde van werk, en is daardoor sneller teleurgesteld. Tel daar de crisis bij op, een tijd waarin veel generatie-Y-telgen afstudeerden en er weinig banen waren, en ze blij waren met elke baan die ze konden krijgen. Ook Mae en Senna herkennen zich hierin. Mae: 'Ik was heel ergens anders terechtgekomen als er geen crisis was op het moment dat ik op zoek was naar mijn eerste baan. Maar ja, die was er wel en de banen lagen niet voor het oprapen. Ik was blij dat ik überhaupt bij de groep hoorde die een redelijke baan gevonden had.' Senna: 'Het was mijn eerste baan en iedereen zei: "Zeur niet, jij hébt tenminste een baan." Ik was eerder opgestapt als er meer mogelijkheden waren, maar dat was niet zo.' Waar de oudere generatie er eerder voor kiest om op z'n veilige post te blijven zitten, hechten de generatie-Y'ers toch wat minder aan financiële zekerheid. Mae: 'Mijn ouders begrepen me totaal niet. Waarom zou ik mijn zekerheid opzeggen?'
Bevrijding
Om van een bore-out te herstellen is de eerste stap jezelf eens streng aankijken in de spiegel en toegeven en (h)erkennen dat je een bore-out hebt. Mae was er snel bij en heeft er maar drie maanden mee rondgelopen. Bij Senna duurde het acht maanden voordat ze besloot dat het zo echt niet meer kon. Stap twee is uitdaging creëren. Dat kan simpelweg op twee manieren: stoppen met je baan en iets anders gaan doen, of je maakt je huidige baan op de een of andere manier wat interessanter. Mae, Senna en Emilie kozen voor de eerste optie. Senna en Emilie begonnen voor zichzelf en Mae vond een uitdagendere baan bij een start-up. Mae: 'Opzeggen vond ik doodeng maar het voelde meteen als een enorme bevrijding. Mijn collega's vingen mijn ontslag gelukkig goed op en mijn schouderblessure verdween op miraculeuze wijze abrupt.' Denk bij het zetten van een volgende stap naar een andere baan goed na en over wat jij belangrijk vindt aan je werk. Maar ook: waar liggen jouw talenten en waar krijg je energie van?
Mocht een andere baan geen optie zijn, probeer het dan in ieder geval aan te kaarten bij je leidinggevende en kijk samen naar de mogelijkheden. Misschien biedt je werkgever je de mogelijkheid om een cursus te volgen, of kan je er andere werkzaamheden erbij krijgen. Of misschien is wisselen van functie binnen het bedrijf waar je werkt een optie, waardoor je je niet gaat verdiepen maar juist kan verbreden. Zorg er daarnaast voor dat je naast je werk dingen gaat doen waarvan je energie krijgt. Mis je creativiteit op je werk? Volg dan bijvoorbeeld een fotografiecursus of uit je creativiteit via teken- of schilderles. Mis je juist verdieping en smacht je naar meer kennis? Probeer dan iets te vinden naast je werk dat je fascineert. Schrijf je in voor die wijncursus die je altijd al wilde doen, maar waar het op de een of andere manier nooit van is gekomen. En, heel simpel maar ook heel belangrijk: zorg voor ontspanning en blijf bewegen. Ga fietsen, wandelen en sporten, want met lichaamsbeweging werk je ook aan je geheugen en aan je cognitieve (verstandelijke) functies. Het is aangetoond dat het helpt bij het herstel van psychische klachten. En het houdt je van die bank af.
Hoe herken je een bore-out?
> Je bent oververmoeid (vooral als je thuiskomt na werk), terwijl je je afvraagt waarvan. Want je hebt – als je heel eerlijk bent tegen jezelf – vrij weinig uitgevoerd.
> Je bent lusteloos en niet gemotiveerd.
> Je probeert te verbergen dat je stiekem belachelijk weinig aan het uitvoeren bent.
> Je voelt je somber en je verliest ook de motivatie en interesse voor de leuke dingen naast je werk.
Herken je de symptomen van een (beginnende) bore-out, grijp dan snel in. Stap naar je naar je leidinggevende, (bedrijfs)arts of personeelsadviseur, of probeer zo snel mogelijk een andere baan te vinden.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk in ELLE
