Volgens de cijfers zijn we niet vies van drugs.Vijf trends op het gebied van gebruik en soorten drugs. Opdat je op de hoogte bent.

Trend 1: meer, meer, meer

'We zien een enorme piekperiode in drugsgebruik, zowel in aantallen gebruikers als in hoeveelheid en frequentie,' zegt dr. Ton Nabben, criminoloog en drugsonderzoeker aan het Bonger Instituut voor Criminologie van de Universiteit vanAmsterdam. Nabben doet al sinds 1995 onderzoek naar drugsgebruik in het Amsterdamse nachtleven en ziet hoe 2016 de boeken ingaat als een hoogconjunctuur wat betreft het gebruik van narcotica.

Afgelopen juni verscheen de jaarlijkse Antenne (over het jaar 2015) van verslavingsexpert Jellinek in samenwerking met het Bonger Instituut. Daarin valt te lezen hoe het drugsgebruik in Nederland weer op het recordniveau van 1997 zit. Toch is er een verschil: waar het narcoticagebruik in de jaren negentig vooral geassocieerd werd met subculturen als house en gabber, worden harddrugs nu door een veel breder publiek gebruikt, een fenomeen dat ze bij Jellinek 'ontzuiling' noemen. Antenne gaat over Amsterdam, maar de trends daar lopen synchroon met het Rotterdamse, Haagse, Utrechtse en Groningse gebruik, weet Nabben.'De populatie in die steden is ongeveer gelijk, namelijk jong en hoogopgeleid. Ze luisteren naar dezelfde muziek en gebruiken dezelfde drugs. Het drugsgebruik in de plattelandsgebieden is anders, doordat vooral laagopgeleide jongeren in die gebieden blijven en daar andere muziek populair is.' De liefde voor een middel als GHB is er groter, de interesse voor nieuwe psychoactieve stoffen(NPS) als 4-FA (zie xtc-light) kleiner. Xtc – tegenwoordig vaker MDMA genoemd, naar de werkzame stof in de pil – blijft veruit het populairste middel, een drug die bovendien het meest geaccepteerd en genormaliseerd lijkt te zijn binnen diverse scenes; niemand kijkt echt gek opvan mensen die een pilletje poppen en het gebruik ervan is bespreekbaar. Dat betekent niet per se dat xtc verorberen normaal is, maar een taboe is het niet. Bijna één op de vijf Nederlanders van 20 tot 30 jaar heeft weleens xtc gebruikt, blijkt uit de Leefstijlmonitor 2015 van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. En één op de tien gebruikte xtc in het afgelopen jaar.

Trend 2: hypersterke pure pillen

Het aloude xtc-pilletje heeft nog niets van zijn glans verloren. Panelleden in het Antenne-onderzoek noemen het een laagdrempelige instapdrug waar je makkelijk mee in aanraking komt. De euforische en magische momenten die je erop beleeft, maken vooral de eerste keren een onuitwisbare indruk. Xtc is bovendien een populaire mixdrug. Feestgangers beginnen de avond op alcohol om later over te schakelen op xtc, soms om kosten te drukken– één pilletje slikken is goedkoper dan ettelijke units alcohol atten. En sommigen nemen na het xtc-hoogtepunt cocaïne of een amfetamine als speed om lekker in de up te blijven,terwijl anderen liever een downer als cannabis erbij nemen. Toch is er iets veranderd aan de pillen. Nabben:'We zien dat de dosering MDMA in xtc-pillen aanzienlijk hoger is dan in voorgaande jaren. Voorheen was een dosering van 130 milligram MDMA in een pilletje normaal, tegenwoordig ligt het gemiddelde op 157 gram,met uitschieters van rond de 225 of zelfs 300 milligram.' Rücksichtslos een hele pil poppen is dus niet verstandig; het zal maar zo'n driehonderdmilligramsjongen zijn – je vloert er een reus mee. Volgens drugsvoorlichtingsorganisatie Unity ligt een recreatieve dosis tussen de 1 en 1,5 milligram MDMA per kilo lichaamsgewicht. Weeg je 60 kilo, dan neem je dus 60 tot 90 milligram MDMA op een avond, ongeveer een halfje van een gemiddelde pil. In het Antenne-onderzoek bepleit een jongen het voordeel van de pillen meteen hoge dosering: 'Je kunt de hele avond aan één pil knabbelen.' Nabben: 'Dealers zijn heel trots op de puurheid en sterkte van hun pillen, maar we merken dat veel gebruikers ze eigenlijk te heftig vinden. Je ziet dat sommige gebruikers op zoek gaan naar alternatieven, zoals 4-FA,dat sinds 2013 in opkomst is en ook wel xtc-light wordt genoemd.'

Trend 3: XTC-light

Xtc-light is een gangbare en tikje eufemistische naam voor de nieuwe psychoactieve stof 4-FMP (veelgehoorde benaming) of 4-FA (meest accurate benaming). Het middel is (nog) niet bij wet verboden, al zijn de besprekingen over de legaliteit ervan en een advies daarover aan het ministerie van Volksgezondheid bij het ter perse gaan van dit nummer in volle gang. Liefhebbers zeggen dat het effect van 4-FA het midden houdt tussen dat van MDMA en speed. Je krijgt er een snoezig milde euforische high en knuffelneigingen van, vandaar het koosnaampje xtc light, je geest lijkt scherper en alerter en je krijgt de neiging veel te praten.Over de precieze werking van de stof is nog weinig bekend, dus je bent vooralsnog je eigen proefkonijn. Op 1 september kwam het kenniscentrum voor geestelijke gezondheid en verslavingen Trimbos Instituut meteen persbericht over de risico's van het gebruik van 4-FA. Reden daarvoor was een toename in gezondheidsincidenten rond het gebruik van de drug, zoals extreme hoofdpijn, hersenbloedingen en hartproblemen. Het gebruik van het spul blijkt grotere risico's met zich mee te brengen dan aanvankelijk gedacht.

Trend 4: agendahedonisme

Namen we vroeger vooral spontaan drugs, nu is gepland high worden een trend. De agendahedonist neemt zijn verantwoordelijkheid wat betreft werk of studie en leeft gezond, soms zelfs op het rigide af, met een prominente plek voor bijvoorbeeld #cleaneating, yoga en fitness, maar pakt op feestjes ontspanning in de vorm van drugs. 'Drugsgebruik is een agendapunt, gepland op een moment dat er ruimte is om daar volop van te genieten. We zien agendahedonisme vooral in de groep hoogopgeleide midtwintigers tot middertigers,' zegt Nabben. Het lijkteen slimme aanpak, een manier om drugsgebruik lang te kunnen volhouden zonder dat het invloed heeft op je verdere leefstijl en maatschappelijke verplichtingen, maar de risico's en gevolgen van drugsgebruik zijn nog steeds dezelfde; wat je aankunt verschilt per mens en een overdosis kan ook een gezond persoon fataal worden.

Trend 5: microgebruik

Een undergroundbuzz is er rond microgebruik, het nemen van piepkleine doseringen hallucinogene middelen om tot betere prestaties en een fantastische levenskwaliteit te komen. De Amerikaanse psycholoog James Fadiman bepleit al jaren de voordelen van het nemen van bijvoorbeeld 10 à 20 milligram lsd: het zou je cognitieve functies, emotioneel welbevinden en energielevel aanzienlijk verbeteren. Experimenteerlustigen die zijn schema voor microgebruik volg-(d)en of zelf aan de slag gingen jubelen op internet inderdaad over de enorme helderheid die ze ervaren,toegenomen concentratie en het gevoel alles intenser en mooier te beleven, zonder wappie te zijn. Het microgebruik lijkt ook voor sommige mensen met ADHD een flinke verbetering te zijn ten opzichte van hun klassieke Ritalin-gebruik:energiek, maar niet opgefokt en een beter concentratievermogen. Er is weinig over dit fenomeen gedocumenteerd, afgezien van Fadimans boek The Psychedelic Explorer's Guide, dus over hoe populair microgebruik werkelijk is valt slecht iets te zeggen.

Trend 6: lachgas

Je ziet ze steeds vaker op straat liggen: lachgaspatronen. Uit de Global Drug Survey (GDS) van 2016, het jaarlijkse wereldwijde onderzoek naar drugsgebruik, blijkt dat lachgas wereldwijd een populaire drug is:het ballonnetje staat op de zevende plaats. Van de Nederlandse respondenten gaf 47 procent aan weleens lachgas te hebben gebruikt en volgens datzelfde onderzoek overtreffen de Nederlanders de Britten in het gebruik ervan. Ook Nabben ziet dat lachgas in trek is: 'Steeds meer mensen hebben weleens lachgasgebruikt, maar opmerkelijker is dat lachgasgebruikers steeds jonger zijn; het aantal twaalf- tot vijftienjarigen neemt toe. Of dat een opmaat is naar ander drugsgebruik weten we nog niet.' Het gebruik van lachgas lijkt onschuldig: de kans op verslaving is klein, maar bij langdurig gebruik kunnen neurologische stoornissen en hersenschade optreden. Adem het spul nooit rechtstreeks uit de bron (de cilinder of gascapsule in dit geval) in, want dat is zo koud datje longen kunnen bevriezen.

De oorspronkelijke versie van dit artikel verscheen eerder in ELLE januari 2017.