Geliefd, verguisd, gekoesterd, omstreden, als er één vrouwenlichaamsdeel (twee eigenlijk) is dat dit sinds mensenheugenis allemaal teweegbrengt, is het wel de borst (allebei dus). Er was een kleine window in de geschiedenis – de jaren zeventig, tachtig en negentig van de vorige eeuw – toen het erop leek dat zowel tiet als tepel eindelijk bevrijd waren, of in ieder geval bevrijd leken. Dat ze gewoon ontbloot op het strand mochten liggen om hinderlijke tan lines te voorkomen en omdat skinny-dipping nou eenmaal de beste vorm van dippen is. Dat ze zonder hevige protesten van feministen aan de ene kant en puriteinen aan de andere door de branding dartelden in reclames ('FA, de wilde frisheid van limoenen'). Dat ze vrij en blij én bloot figureerden op een poster van de politieke partij PSP (daarbij overigens vergezeld van een imposante bush). Dat ze groot of klein waren, rond of peervormig, maar meestal wel gemaakt van mensenvlees in plaats van met behulp van siliconen opgeblazen tot (blijkbaar) het ideale modelletje kanonskogel.
Tot die tijd waren onze borsten altijd stevig ingepakt geweest, of het nou in een korset was of in een op een harnas gelijkende puntbeha. Onder invloed van de seksuele revolutie, de opkomst van het feminisme en de algehele hippievibe van de jaren zestig en zeventig, werden er beha's verbrand, gingen de bovenstukjes uit en moesten vrouwen die zich hier misschien toch een beetje ongemakkelijk bij voelden niet zo moeilijk doen. Want blootheid stond gelijk aan bevrijding – en dat willen we toch allemaal?
Ergens halverwege de jaren negentig veranderde er iets, misschien wel voor een deel onder invloed van de opkomst van de siliconenborst die, hoe je het ook wendt of keert, toch iets licht-pornografisch heeft. Door de groeiende populariteit van nepborsten (en voor wie dat een chirurgisch stapje te ver ging, de Wonderbra die sinds 1991 verantwoordelijk is voor het creëren van optisch monumentale decolletés), ontstond er een fixatie op Grote Tieten. Tegelijkertijd was er sprake van een nieuwe preutsheid, die tot op de dag van vandaag lijkt te heersen. Een preutsheid die van blote borsten iets louter seksueels heeft gemaakt. De bovenstukjes keerden weer terug op het strand (een enkele topless volhouder daargelaten) en er deed een nieuwe beha zijn intrede: die met padding. Deze beha maakt van elke borst een stevige ronde bal waarop nadrukkelijk géén tepels waar te nemen zijn en heeft door zijn opkomst gezorgd voor een vreemdsoortig eenvormig borstenlandschap.
Het was tot voor kort zelfs bijna onmogelijk om een beha of bikinibovenstukje zónder padding aan te schaffen. Want de tepel is ineens het meest aanstootgevende onderdeel van het meest aanstootgevende lichaamsdeel van het vrouwelijk lichaam geworden. Zijn bestaan moet zo veel mogelijk verborgen worden. Met als gevolg de hysterie die op social media is ontstaan rondom vrouwentepels, waarbij de tepelpolitie verwoed jaagt op overschrijdingen van het fatsoen (en zodoende van vrouwentepels per definitie iets onfatsoenlijks heeft gemaakt) en de daartegen strijdende #freethenipple-beweging. De recente hernieuwde populariteit van de beha zónder padding, een beha die de kleinere borst én de tepel weer een erepodium biedt, is misschien een ander gevolg hiervan.
En nu zitten we op het punt dat álles wat je met je borsten doet, of je ze nou wil laten zien of verbergen, of je er nou een baby mee voedt of een maatschappelijke kwestie mee aan de kaak wilt stellen, een statement is. Ach, konden we af en toe maar weer even terug naar de jaren zeventig en tachtig, want al had die blotetietenbeweging van toen misschien ook iets krampachtigs, wel konden vrouwen toen ook even ervaren hoe het is om lichamelijke vrijheid te hebben. Net als mannen.
De politieke tiet
Vier manieren waarop borsten het middelpunt zijn van actie, tegenactie, controverse en strijd:
Free the nipple
De acteur Matt McGorry (bekend uit onder meer Orange is the New Black) plaatste in 2015 een foto op Instagram van zijn gespierde blote torso, met op de plaats van zijn eigen tepels plaatjes van de tepels van Miley Cyrus en Chrissy Teigen geplakt. In tegenstelling tot de meeste posts op Instagram waarop een vrouwelijke tepel waarneembaar is, is deze foto nog immer te zien. Dit vat in een notendop de hypocrisie rond het hele onderwerp samen. Vrouwentepels zijn altijd aanstootgevend (tenzij onderdeel van een schilderij of beeldhouwwerk of als er sprake is van borstvoeding), mannentepels zijn dat nooit. Dat Instagram zelf ook niet altijd het verschil ziet bewijst het account @genderless_nipples dat close-upafbeeldingen van tepels (m/v) post. Daar zijn al meerdere keren per abuis mannelijke exemplaren verwijderd omdat die niet zouden voldoen aan de community guidelines*. Ondanks de #freethenipple-strijd heeft Instagram nog steeds zijn regels niet veranderd, en bestaat er een reëel risico dat er nu een generatie opgroeit die op basis van wat ze zien op Instagram denken dat vrouwen op de plaats van tepels sterretjes, tape of emoji hebben.
De protesttiet
Al sinds de jaren zeventig worden blote borsten ingezet om maatschappelijke issues aan te kaarten tijdens demonstraties. Zo'n tien jaar geleden blies de Oekraïense radicaalfeministische actiegroep Femen het topless demonstreren tegen issues zoals sekstoerisme, vrouwenhandel en de sharia nieuw leven in, met als beweegreden dat dit de enige manier is om aandacht te krijgen voor die onderwerpen. Ook tijdens de zogenaamde 'Slut Walks', waarbij wordt gedemonstreerd tegen de verkrachtingscultuur, slutshamen en victim blaming, is iedereen nogal luchtig gekleed, als statement tegen het 'moet je maar geen kort rokje dragen'-argument. Eerder dit jaar demonstreerden vrouwen in Argentinië topless voor het recht om topless te kunnen zonnen. Het heeft iets dubbels, dat bloot protesteren. Media-aandacht is verzekerd, want ja: blote tieten. Maar ook onder feministen lopen de meningen uiteen over de effectiviteit ervan. Want zou iemand (en dan vooral mannen) de moeite nemen om die zorgvuldig aangebrachte leuzen op die blote lichamen ook te lezen? Ter illustratie: toen vijf Femen-activisten Putin belaagden tijdens een bezoek aan Duitsland in 2013, stond deze er met een ranzige grijns en opgestoken duimen naar te kijken. Tja.
Borstvoeding
Borsten zijn in principe uitgevonden voor het voeden van baby's. Dat ze daarnaast verdienstelijk bijklussen als lustobject is een leuke bonus, maar betekent niet dat het tevoorschijn halen van een borst om er een kind mee te voeden als aanstootgevend zou moeten worden ervaren. Zou je denken. Toch ontstaat er vaak ophef als vrouwen dat in het openbaar toch doen. Regelmatig worden er vrouwen met hongerige baby en al uit horecagelegenheden gezet vanwege deze overtreding – en uiteraard wordt daar dan weer tegen geprotesteerd. Vorig jaar november verzamelden zich bijvoorbeeld een menigte vrouwen en baby's bij een Australisch winkelcentrum om met een massavoedingssessie te protesteren tegen precies zo'n uitzetting. Celebrity's als Doutzen Kroes, Liv Tyler en Gisele Bündchen hebben zich ondertussen als borstvoedingsboegbeelden opgeworpen door zich al voedend te laten fotograferen. De Australische ELLE zette twee jaar geleden het borstvoedende model Nicole Trunfio op de cover, maar omdat de hoofdredacteur terugdeinsde voor 'gedoe' en tegenvallend commercieel resultaat was die foto alleen te zien op de abonneecover. Op de cover van het reguliere nummer droeg het model gewoon een jurk.
De exhibitio-tiet
Op den duur wordt het wat vermoeiend: celebrity's die te pas en te onpas hun borsten tevoorschijn halen om geen andere reden dan provocatie (al dan niet verkleed als 'empowerment'). Maar als we zouden moeten kiezen tussen een wereld waar niemand haar borsten meer durft te laten zien of een wereld waarin we ermee om de oren worden geslagen, dan is de keuze gemakkelijk toch? Applaus dan maar voor de bizarre frontrowoutfit van Nicky Minaj laatst bij Haider Ackermann, waarbij een van haar borsten alleen werd bedekt door een stukje zwarte tape op de tepel (en voor de deadpan look op haar gezicht, gezeten tussen de volledig geklede Caroline de Maigret en Lou Doillon). Ze was zeker niet de eerste in zo'n halfbloot pakje, want in 1999 droeg hiphopartiest Lil' Kim al een dergelijke nipple covering naar de MTV Video Music Awards. En laten we Janet Jackson niet vergeten met haar zogenaamde wardrobe malfunction tijdens haar optreden met Justin Timberlake bij de Superbowl in 2004. Nooit meer een blote celebrityborst of tepel? Wat zou de wereld saai worden, kom maar op dus Miley Cyrus, Lady Gaga, Kim Kardashian en al die andere exhibitionisten.
De community guidelines van Instagram wat betreft de tepel'We weten dat mensen op bepaalde ogenblikken mogelijk artistieke of creatieve naaktafbeeldingen willen delen, maar we staan vanwege een scala aan redenen geen naaktbeelden toe op Instagram. Naaktbeelden verwijzen naar foto's, video's en andere digitaal gemaakte inhoud waarop seksuele gemeenschap, geslachtsdelen of close-ups van naakte billen zijn afgebeeld. Dit heeft ook betrekking op tepels van vrouwen, maar foto's van borstvoeding of littekens van een borstamputatie zijn toegestaan. Naaktbeelden in de vorm van foto's van schilderijen en beeldhouwwerken zijn ook toegestaan.'
Dit artikel verscheen oorspronkelijk in ELLE augustus 2017.
ELLE's Liesbeth en Barbera stopten met roken. Zo ging dat >
