Jazeker, nóg een stuk over feminisme. Artikelen, podcasts en activistische T-shirts tijdens de modeweken: feminisme is 'een ding'. Ervan uitgaande dat mode een weerspiegeling is van de maatschappij, is het vrij duidelijk dat de roep om een female future sterk is. Alleen gaat feminisme een stuk verder dan het dragen van een T-shirt met een activistische leus. Daarom een praktische handleiding om je outer en inner feminist te omarmen: in je denkwijze, op straat, thuis en op het werk.
1. Noem jezelf feminist
Noem het beestje – en jezelf dus – gewoon bij de naam: feminist. Het is geen vies woord, own it! Zet het in je Instagrambio. Dat zegt toch meer dan de geijkte passie voor reizen en eten? Ja, je bent feminist. En ja, je staat dus ergens voor. Is dat zo erg?
2. Ban seksisme
Onze maatschappij is doordrenkt van slinks seksisme: het zit in grapjes, reclames (Sire!), onze opvoeding en de populaire cultuur. En helaas, af en toe denk je zelf ook seksistisch. Een voorbeeld: je loopt over straat en vanuit het niets zegt een passerende man tegen je: 'Als je lacht ben je veel mooier.' Herkenbaar? Dat is seksisme. Maar grote kans dat jij zelf bij het voorbijlopen van een vrouw ook weleens denkt: jeetje, die kijkt chagrijnig, terwijl je dat in het geval van een man niet zou denken. Eva Koreman, dj bij 3FM en feminist, stelt: 'Het is lastig, maar de eerste stap is bewustwording en dat is echt een proces. De tweede stap is jezelf – en anderen – corrigeren.' Het helpt om het onderwerp te bespreken. Koreman praat over seksisme met het Feministisch Alcoholistisch Verbond, vriendinnen en feministen met wie ze eens in de zoveel tijd veel wijn drinkt. En dan komen topics als deze aan bod: 'Als vrouw ben je óf mooi, óf slim. Ben je het allebei, dan wordt het ingewikkeld. Enerzijds moet je voldoen aan het schoonheidsideaal, maar voldoe je daaraan, dan wordt elk ander talent dat je hebt direct gekoppeld aan het uiterlijk. Ooit een interview met Alexander Pechtold gelezen dat werd ingeleid met het model schoenen dat hij droeg, van welk merk z'n pak was en hoe z'n haar zat? Waarschijnlijk niet, maar bij een vrouwelijke topatleet of nieuwslezer is dat heel normaal.'
3. Help elkaar
Een dringend advies van vrijwel elke feminist is: help je medevrouw. Koreman: 'Als je bijvoorbeeld merkt dat een vrouw zichzelf naar beneden haalt nadat ze een compliment krijgt: geef haar een handvat om zich te herstellen.' Jessica Bennett, die het boek Feminist Fight Club: an Office Survival Manual for a Sexist Workplace (Harper Wave) schreef, stelt dat we elkaar op het werk moeten promoten, dat we een vrouw moeten aannemen in plaats van een man en moeten kiezen voor een vrouwelijke spreker als we die mogelijkheid hebben. En het moge verder duidelijk zijn dat dit stick together-beleid hand in hand gaat met de geboden 'gij zult niet meedoen aan slutshaming' en 'gij zult elkaar niet afvallen.'
4. Fuck de likeability
Nog even terugkomend op die je-bent-mooier-als-je-lacht-opmerking: volgens Linda Duits, sociaal wetenschapper, feminist en auteur van het boek Dolle mythes: een frisse factcheck van feminisme toen en nu (Amsterdam University Press) heeft die van doen met de likeability van de vrouw. Duits: 'We moeten altijd leuk zijn en lachen. Dat zit er vanaf onze geboorte ingebakken.' We wijzen systematisch complimentjes af, anders komen we misschien zo pretentieus over, en excuseren ons voor de meest stupide dingen, als we naar gepast geld aan het zoeken zijn bij de kassa bijvoorbeeld. En vrouwen zeggen te vaak ja op dingen waar ze eigenlijk geen zin in of tijd voor hebben. 'Zet die likeability overboord, aardig zijn moet niet je levensdoel zijn.' Dus stop met sorry zeggen voor van alles en nog wat, probeer gewoon eens een complimentje aan te nemen en zeg niet overal ja op. Een interessante suggestie voor een reactie op de lach-toch-eens-opmerking komt uit Feminist Fight Club van Bennett: plaats op beide mondhoeken een middelvinger en duw ze omhoog.
5. Kies een feministische spirit animal
Een van de coolste historische oneliners is: 'Ik heb geen talent voor ondergeschiktheid.' De zin is afkomstig van Belle van Zuylen (1740-1805), schrijver en feminist avant la lettre. Belle van Zuylen schreef verhalen, romans, toneelstukken, pamfletten en brieven, en was bevriend met de grote denkers uit haar tijd: Diderot, Hume en Madame de Staël. De quote was haar antwoord op het huwelijksaanzoek van schrijver en advocaat James Boswell. Ze weigerde, omdat bij acceptatie Belle niets anders restte dan het borduurkussen. In haar tijd een fuck you van heb ik jou daar. Dus, mocht je het spoor even bijster zijn, vraag je dan af: wat zou Belle doen?
6. Doorbreek ouderwetse rolpatronen
Een belangrijk punt tijdens de tweede feministische golf, in de jaren zeventig, was de eerlijke verdeling van werk, zowel buitens- als binnenshuis. En hoewel er op werkgebied al goede resultaten zijn behaald, is er nog steeds sprake van een ongelijke taakverdeling in het privédomein. Vrouwen doen twee keer zoveel onbetaald werk als mannen en vervullen meer gezinstaken, concluderen onderzoekers die de Global Gender Gap Index 2016 opstelden, een jaarlijks rapport van het World Economic Forum. En dat is volgens COO van Facebook Sheryl Sandberg een van de oorzaken van de ondervertegenwoordiging van vrouwen in topfuncties, zo stelt zij in haar TED Talk over dit thema. Want een fulltimebaan plus het grootste deel van de zorg voor het huishouden en kinderen, dat is gewoonweg te veel. Verval dus niet in traditionele rolpatronen. Verdeel het huishouden met je partner en maak daar duidelijke afspraken over. Het lijkt zo'n open deur, maar maak een lijst en schrijf op wat ieder in het huishouden doet. Gaat dat gelijk op? Zo niet, verdelen die taken. Heus, de man kan meer kunstjes dan het glas wegbrengen en de vuilniszak buitenzetten.
7. Verdeel het ouderschap 50/50
Voortbordurend op de verdeling van het huishouden komen we bij de eerlijke verdeling van het ouderschap. Duits: 'Scheve gewoontes ontstaan al snel doordat de aftrap van het ouderschap gendered is. Vaders hebben als de baby geboren is recht op twee dagen kraamverlof; moeders op tien weken bevallingsverlof. Tijdens het bevallingsverlof ontwikkelen moeders routines in de zorg voor de baby. De twee dagen die vaders in Nederland krijgen, zijn te weinig om die vaardigheden op eenzelfde manier aan te leren. Het gevolg is dat de verantwoordelijkheid voor al die nieuwe taken al snel bij de moeder komt te liggen. De prille ouders denken dat de specialisatie tijdelijk is. Maar helaas, het werkt juist versterkend.'
8. Claim je plaats en je successen
Sandberg noemt in haar TED Talk enkele manieren om de ondervertegenwoordiging van vrouwen in topfuncties tegen te gaan. Een daarvan is 'sit at the table', wat neerkomt op het letterlijk claimen van je positie, maar ook van je vaardigheden en successen. Vrouwen zijn vaak veel kritischer over hun eigen skills dan mannen en bezien hun prestaties vaker in termen van mazzel dan van talent. In het kader van je positie claimen noemt Bennett in Feminist Fight Club ook wat zij noemt de stenographucker. Dat is de collega die jouw positie ondermijnt en jou vraagt te notuleren en koffie te halen tijdens een meeting omdat je de enige vrouw in de groep bent. Dus claim je successen, je promotie, je positie en je prestaties. Niet omdat je zogenaamd mazzel hebt, maar omdat je goed bent. Bennetts suggestie om de stenographucker te tackelen is vriendelijk mededelen dat je niet weet hoe de koffiemachine werkt. Een andere optie: weigeren en uitleggen waarom, namelijk omdat je vindt dat deze handeling vrouwen in een ondergeschikte positie plaatst en je daar niet aan wil bijdragen.
9. Dicht die loonkloof
Voor hetzelfde werk verdienen mannen meer dan vrouwen. Uit verschillende onderzoeken, waaronder die van het Centraal Bureau voor de Statistiek en het World Economic Forum, komen verschillende cijfers. Het verschilt ook per leeftijdsgroep en per sector, in het bedrijfsleven is de kloof groter dan bij de overheid. Een van de oorzaken van verschil is dat vrouwen minder onderhandelen. Volgens de Emancipatiemonitor 2014 van het Sociaal Cultureel Planbureau en het Centraal Bureau voor de Statistiek onderhandelt 42 procent van de mannen over hun salaris als ze een nieuwe baan krijgen, tegenover 25 procent van de vrouwen. Duits: 'Vrouwen moeten beter onderhandelen. Bereid het gesprek goed voor en weet wat je waard bent: doe navraag bij mensen die hetzelfde werk doen. En bluf! Dat doen vrouwen slecht en mannen goed. Nog een tip: vraag om opslag. En laat vooral ook je likeability achterwege. Aardig zijn is niet het doel in dit gesprek, loonsverhoging wel. Zo'n gesprek voelt misschien ongemakkelijk, maar het laat zien dat je professioneel bent – en dat is veel belangrijker op de werkvloer.'
10. Kom bij de club
Wees niet verlegen, je bent meer dan welkom bij de feministen. Lees je in, bijvoorbeeld met de boeken How to Be a Woman van Caitlin Moran, Feminist Fight Club van Jessica Bennet en Dolle mythes van Linda Duits. Geen boekenwurm? Kijk eens op de websites van Broadly, Vileine en Stellingdames. Er zijn ook genoeg inspirerende TED Talks, zoals die van Roxane Gay (Confessions of a bad feminist) en van Sheryl Sandberg.
De oorspronkelijke versie van dit artikel verscheen in ELLE november 2017.
