Het is inmiddels ruim twee maanden geleden dat er verschillende beschuldigingen van seksueel misbruik rondom Kevin Spaceys opdoken. Toen voor het eerst duidelijk werd dat die claims ook invloed zouden hebben op House of Cards, waarin Spacey de hoofdrol van Frank Underwood vertolkt, had Twitter redelijk snel en redelijk unaniem een oplossing klaarliggen: schrijf Frank Underwood eruit, en maak Robin Wrights karakter, Claire Underwood, belangrijker. De reden die oplossing zo snel kon worden gevonden? Hij was niet nieuw.
Want ook al wordt de serie gepresenteerd als het verhaal van Frank, een meedogenloze, gehate politicus die zich het Witte Huis in liegt, pest en zelfs moordt, weet de kijker wel beter: House of Cards leunt net zo erg op Franks vrouw Claire, die even berekenend en meedogenloos is, en startte als een typische Lady Macbeth, maar gaandeweg in de serie zó veel meer werd. Afijn; toen bekend werd dat de lijst van beschuldigingen aan Spaceys adres echt grote proporties aan nam, werd Spacey officieel ontslagen van de show en werd vrij baan gegeven aan Wright; de serie zou nog een laatste seizoen zes maken, waarin Claire Underwood de hoofdrol zou krijgen. Dat is goed nieuws; we kunnen er in ieder geval dankbaar voor zijn dat het toxische gedrag van één man niet het plezier van het maken en kijken van House of Cards verpest voor de rest. Maar je moet toegeven: het is frustrerend dat dit allemaal had moeten gebeuren voordat Wright het hoofdpodium werd gegund.
Want, eerlijk: Frank Underwoods karakter werd al lang voor het misbruiknieuws flets, in tegenstelling tot Wright, die de serie al een paar seizoenen draagt. House of Cards's vijfde seizoen veroorzaakte nauwelijks nog een buzz nadat showrunner Beau Willimon de serie had verlaten, en de verhaallijn deed niet eerder zo mager en saai aan. Eerder in de serie waren Franks sociopathische grapjes en direct-in-de-camera-momenten nog zo vermakelijk en fris dat de leegte in het plot niet veel uitmaakte, maar in het tweede en vooral het derde seizoen voelde de serie al sleets.
Er zit een grens aan hoe lang het leuk blijft te kijken naar een man die alleen maar uit is op macht, zonder enig gevoel of blijk van humaniteit. Want hoewel hij weleens werd vergeleken met Walter White of Tony Soprane, was Frank Underwood allesbehalve een antiheld – daarvoor was hij te eendimensionaal en miste hij de nuance of diepte om een langere narratief vast te houden. Het is niet voor niets dat de originele Britse House of Cards slechts twaalf afleveringen had, opgedeeld in drie mini-seizoenen. Spaceys strakke, overdonderende manier van spelen was voor één seizoen een verademing, maar die Emmy in 2015 was eigenlijk al achterhaald.
Hoe kan het dan dat hij zo lang zijn gang kon gaan? Qua acteren, en qua misbruik? Laten we niet vergeten dat de hype rondom zijn deelname aan de serie enorm was: toen in 2011 bekend werd dat Spacey televisie zou gaan doen, en dan ook nog eens bij een nieuw, onbekend platform dat nog nooit eigen content had gemaakt (Netflix had nog geen 'Netflix Originals' gemaakt), was de buzz enorm. Kevin Spacey was, kortom, vanaf het eerste moment al een haast onaantastbaar figuur; er moest wel iets heel groots gebeuren, wilde hij uit de serie worden geschreven.
Sinds bekend is dat Wright het laatste seizoen gaat leiden, vraag ik me af waarom dit als zulk goed nieuws voelt. Waarom boeit Claire meer dan Frank? Op papier zijn ze hetzelfde: koud, uit op macht, nauwelijks in het bezit van een geweten, en bereid om over lijken te gaan. Claire lijkt, anders dan Frank, wel beter te beseffen welke gevolgen haar acties hebben. Dat zien we bijvoorbeeld in seizoen drie, als de zelfmoord van een LGBT-activist haar zichtbaar van slag maakt. In ieder geval genoeg van slag om daarna een politieke speech te houden waarin ze een Russische leider veroordeelt; voor haarzelf allesbehalve gunstig. Het is het soort ideologische zijstapje dat we Frank nog nooit hebben zien maken, en juist dat maakt Claire fascinerender.
Tegen het einde van seizoen vier verdwijnen die glinsteringen van humaniteit langzaam uit Claire Underwoods karakter. Claire geeft openlijk toe dat ze niets voelt voor Frank, zelfs niet wanneer hij op het randje van de dood bungelt na een schietpartij, waardoor het huwelijk alle schijn van iets 'echts te zijn' verliest. Pas in seizoen vijf pleegt ze haar eerste moord, maar het is een wat verwarrende; ze vergiftigt haar lover Tom Yates (Paul Sparks), een man die zo lijkt het wel iets van gevoel bij haar opriep. Dat, die moord, is haar point of no return, en hoewel de scène waarin ze Yates tijdens de seks ziet sterven gruwelijk is, zat haar verharding er al langer aan te komen. Langzaam maar zeker zagen we dat haar momenten van kwetsbaarheid — de speech na de LGBT-zelfmoord, de onthulling dat ze tijdens college is verkracht door een klasgenoot, en de dood van haar moeder — stilletjes aan schaarser werden. Anders dan bij Frank Underwood, kreeg Claire Underwoods gebrek aan humaniteit pas langzaamaan grond — Frank was gewoon vanaf het begin al slecht, en zijn kwaadaardige acties werden alleen maar saaier naarmate duidelijker werd dat ze hem emotioneel helemaal niks deden.
Maar dit is niet de enige reden dat kijkers langzaamaan steeds liever naar Claire Underwood keken dan naar Frank. Wrights acteerprestatie is volgens velen een stuk indrukwekkender en genuanceerder dan die van Spacey, zeker de laatste seizoenen. Het zien van een vrouw zonder gevoel dan een man zonder gevoel, is mogelijk sowieso al interessanter, simpelweg omdat het minder vaak is gedaan. Bovendien lijkt Claire's verhaallijn steeds interessanter: die van vrouw wiens ambities altijd op de tweede plek staan, ondanks het feit dat ze capabeler is dan haar man en dat ook steeds duidelijker wordt.
Dus terwijl Claire's gevoel van verontwaardiging steeds groter wordt, voelt de kijker dat met haar mee. Een van de meest bevredigende momenten in de hele show vinden we in seizoen drie, vlak nadat Frank de president wordt van Amerika. Kwaad om het feit dat Claire zijn relatie met de Russische leider zou hebben ondermijnd, zegt hij tegen haar: 'I should have never made you ambassador.' Haar perfecte, gevatte antwoord is: 'I should have never made you president.'
Ze is het zat de 'kracht achter' te zijn: ze wil zelf de troon. En eindelijk, aan het einde van seizoen vijf, krijgt ze die, als Frank gedwongen wordt af te treden als zijn misdaden en streken hem grotendeels hebben ingehaald. Frank geeft het stokje aan Claire over, onder een voorwaarde: dat ze hem een pardon schenkt. Ze stemt toe, maar handelt er vervolgens niet naar. In het laatste shot van de serie zien we haar Franks telefoontje negeren, waarna ze haar blik kalm de camera in richt en afsluit met de woorden: 'My turn.'
Seizoen zes zou dus sowieso al met Claire on top beginnen, maar nu zal Frank dus sowieso niet meer in het Witte Huis rondlopen; ook niet voor bezoekjes aan haar kantoor. Iets wat niet alleen het karakter Claire Underwood, maar ook de actrice Robin Wright is gegund: afgelopen mei onthulde ze dat ze vocht voor een gelijk salaris als dat van Spacey, nadat ze zich realiseerde dat de kijker liever naar Claire Underwood kijkt dan naar Frank Underwood. Aan The New York Times: 'I was looking at the statistics, and Claire Underwood's character was more popular than [Frank's] for a period of time. So I capitalized on it. I was like, "You better pay me or I'm going to go public."'
Tot nu toe is die pay gap nog niet opgelost; met Spaceys vertrek en Wrights nieuwe rol, lijkt een salarisverhoging echter nog onvermijdelijk. Blijft het feit dat er een schandaal voor nodig was om Spacey plaats te laten maken voor Wright. Dit had al eerder moeten gebeuren, véél eerder, en wrang blijft ook dat, hoe sterk het laatste seizoen met Wright ook zal worden, die plotkeuze altijd zal worden gezien 'als resultaat van Spaceys schandaal'. Claire Underwood verdiende beter. Veel beter.
