Actrice Kristen Stewart viel in de zomer van 2015 na haar break-up met Robert Pattinson niet op een man, maar op een vrouw. In dezelfde tijd verbrak Cara Delevingne haar relatie met actrice Michelle Rodriguez. De buitenwereld verwachtte dat ze zou gaan daten met een man, maar had het mis. Cara kreeg een relatie met zangeres Annie Clark aka St. Vincent. De Amerikaanse Vogue zag haar lesbische voorkeur als niet meer dan een fase, waarop zij antwoordde: ‘Mijn seksualiteit is geen fase, ik ben wie ik ben.’ Ook Kristen laat het hokjesdenken liever aan anderen over. Tegen Nylon Magazine zei ze in september: ‘Google me, I’m not hiding. I think in three or four years, there are going to be a whole lot more people who don’t think it’s necessary to figure out if you’re gay or straight. It’s just like, just do your thing.’
BREKEN MET HOKJES
Kristen en Cara zijn celebrity’s die hun nieuwe vriendin aan de buitenwereld hebben gepresenteerd zonder een statement te maken over hun ogenschijnlijk veranderde seksualiteit. Waarom komen ze niet uit de kast als biseksueel of lesbisch? Omdat ze helemaal niet in de kast zitten. Ze houden hun geaardheid niet geheim, maar willen zich gewoon niet labelen. En ze zijn niet de enigen. Voor steeds meer mensen, onder wie ook Miley Cyrus, Ireland Baldwin, Amber Heard en Lily Rose Depp, zijn de bekende hokjes niet toereikend.
ZWEVEN TUSSEN UITERSTEN
De meeste mensen denken bij seksuele geaardheid nog altijd aan drie categorieën: homo, hetero en bi, terwijl baanbrekend onderzoek van alweer meer dan zestig jaar geleden iets anders laat zien. Onder anderen de Amerikaanse bioloog Alfred Kinsey onderzocht de grenzen van seksuele identiteit en ontwikkelde op basis daarvan de Kinsey-schaal; mensen zijn niet honderd procent homoseksueel of heteroseksueel, maar zweven tussen deze twee uitersten in. Recenter grootschalig internationaal onderzoek door de Amerikaanse wetenschapper Robert Epstein ondersteunt dat idee. Hij publiceerde in 2012 in het Journal of Homosexuality het onderzoek waarin hij bijna achttienduizend mensen uit 48 landen ondervroeg over wie hun seksuele dromen en fantasieën gingen en met wie ze het bed deelden. Het onderzoek toonde aan dat ruim negentig procent van de mensen ‘seksueel fluïde’ is. Dat wil zeggen: onze seksualiteit is veelzijdiger, veranderlijker – vloeibaarder zo je wilt – dan de meeste mensen denken. We worden verliefd op mensen, of dat mannen of vrouwen zijn kan veranderen van tijd tot tijd.
'Fluïde is geen nieuwe seksuele voorkeur, maar een nieuwe manier van tegen seksualiteit aankijken'
FLUÏDE
Net als steeds meer mensen herken ik, schrijver dezes, me daar wel in. Ik vind vrouwen erg aantrekkelijk en sensueel. Ik kan een zelfverzekerde en sexy vrouw enorm bewonderen en van top tot teen bekijken. Dat heb ik niet altijd bij mannen. In het begin van mijn studententijd zoende ik weleens met vriendinnen (ja, ik ben dat stereotype). Voor de lol of voor aandacht, maar ook uit nieuwsgierigheid. Toch twijfelde ik nooit aan mijn geaardheid. Mijn relaties zijn altijd met mannen geweest en ik heb al twee jaar dezelfde vriend, maar ik ga het idee van een liefdesrelatie met een vrouw niet uit de weg.
Wat ik me dan echter afvraag: mocht zo’n relatie ervan komen, ben ik dan niet gewoon bi? Is ‘fluïde’ dan niet gewoon een ander en moderner woord voor biseksualiteit, en dus ook weer een label, een hokje, waar men nou juist zo graag vanaf wil? Nou nee, het ligt genuanceerder. Het begrip duidt op een nieuwe manier van tegen seksualiteit aankijken – zonder in hokjes te denken. Een persóón is niet zozeer fluïde, zijn of haar seksualiteit is fluïde. De term benadrukt dat iemands seksualiteit veranderlijk kan zijn. Een vrouw die tot twintig jaar geleden alleen mannelijke partners had, maar sindsdien alleen vrouwelijke, noemen we misschien lesbisch, maar dat doet geen recht aan haar verleden. En als we haar biseksueel noemen, schetsen we een verkeerd beeld van het heden.
Hokjes en labels kunnen handige tools zijn om het over bepaalde zaken te hebben, om orde in de chaos te scheppen, maar ze geven daarmee wel een ongenuanceerd beeld van de realiteit. Het leven is niet zo strikt, de wereld, de natuur zit nou eenmaal niet zo ordelijk in elkaar.
FAKE OF FLUID
Terug naar de celebrity’s. Vrouwen die tongen op het podium, elkaar verleiden in fashionshoots of rollebollen in videoclips is niets nieuws. Neem Madonna die Britney Spears en Christina Aguilera tijdens de MTV-Awards in 2002 op het podium zoende, of Katy Perry met I Kissed a Girl. Dat soort acties zorgen voor een verrassend showelement en deze dames stonden er nog maanden mee in de spotlight, zoveel is duidelijk. Er is zelfs een naam voor mensen die biseksueel spelen voor de aandacht: bisexual chic. Een culturele trend waarbij het ‘cool’ is om biseksueel te zijn ook al ben je het niet. David Bowie werd in de jaren zeventig ‘the orange haired founder of bisexual chic’ genoemd. Een tijd waarin seksuele vrijheid hoogtij vierde en het in was om met zowel mannen als vrouwen het bed in te duiken. Het tij keerde echter toen deze seksuele vrijheid in verband werd gebracht met aids en soa’s. Bowie vertelde magazine Rolling Stone dat hij altijd een ‘closet heterosexual’ was geweest; hij deed immers alleen mee met de trend.
VOORBEELDFIGUREN
Voor Kristen Stewart, Cara Delevingne en andere vrouwen die geen uitspraak doen over hun geaardheid geldt juist het tegenovergestelde. Hun seksuele aard gaat in principe alleen hén aan en niet de buitenwereld. Hun doel is niet om op die manier in de spotlight te komen.
Zijn Kristen Stewart en Cara Delevingne voorbeeldfiguren? Laten zij zien dat het ook anders, beter, kan? ‘Ja,’ zegt Linda Duits, sociaal wetenschapper verbonden aan Gender Studies bij de Universiteit Utrecht, ‘hoewel ik liever spreek van navigatiepunten dan van voorbeeldfiguren. Je kunt je aan zo’n persoon spiegelen, maar je kunt zo’n persoon ook helemaal níét leuk vinden. Losgezien van de vraag of mensen oprecht zijn of een seksuele voorkeur faken, en los van de vraag of het vooral trendy is om fluïde te zijn, is de ontwikkeling sowieso een positief teken voor de hele LBHTQ-groep: lesbiennes, biseksuelen, homoseksuelen, transgenders en queer. Want er waait een frisse wind door de samenleving die seksualiteit laat zien zonder in hokjes te denken.’
‘Het zou mooi zijn als je kan zeggen dat je verliefd wordt op mensen – zonder te categoriseren’
AANSTEKELIJK
Niet alleen celebrity’s zijn tegenwoordig het boegbeeld van fluïde seksualiteit. Ook op televisie krijgt het steeds meer voet aan de grond. Series als Transparent en Orange Is the New Black worden geroemd om hun diversiteit op de LHBTQ-schaal. Het hoofdpersonage Piper van Orange Is the New Black is in het eerste seizoen verloofd met Larry, vóór hem had ze een relatie met een vrouw. Tegen vrienden en familie zegt ze een ‘ex-lesbian’ te zijn. Twee seizoenen later zegt Piper haar ouders juist weer dat ze een vriendin heeft. Haar moeder vraagt: ‘Betekent dat dat je nu officieel een …’ ‘Het betekent dat ik officieel een vriendin heb,’ antwoordt ze. De progressieve serie Transparent gaat over een man die transgender is en dat besluit te vertellen aan zijn volwassen kinderen. Een van die kinderen is de oudste dochter Sarah Pfefferman. Ze is getrouwd geweest met een man, maar komt in de serie haar vrouwelijke jeugdliefde tegen met wie ze een relatie krijgt. Geen enkele keer komt haar geaardheid ter sprake. De personages uit de series zijn wat de liefde betreft zo flexibel als een elastiek, hartstikke fluïde dus.
We zien steeds vaker vrouwelijke celebrity’s, zangeressen en actrices met een vrouw paraderen, en dat lijkt aanstekelijk te werken. Kijk naar wat Ruby Rose teweeg heeft gebracht. Ze verscheen in juni in het derde seizoen van Orange Is the New Black als de getatoeëerde bajesklant Stella en plotseling hadden alle vrouwen, ook ik, een girl crush. Die waaide bij mij dan wel snel over, maar de vraag of er ooit een vrouw in mijn leven kon komen – met wie ik meer dan een platonische relatie aan kon gaan – bleef. Mijn nieuwsgierigheid is gewekt: ben ik ‘vloeibaarder’ dan ik dacht?
‘Stop labeling, start living’
WAAR BLIJVEN DE MANNEN?
‘Wereldwijd is het een winst dat celebrity’s openlijk voor hun fluïde seksualiteit of biseksualiteit uitkomen,’ zegt Hanneke Felten, onderzoekster van kennisinstituut Movisie. ‘Omdat dit voornamelijk vrouwelijke celebrity’s zijn hebben vrouwen hierdoor de kans om er openlijk over te praten zonder al teveel scheve gezichten te krijgen, mannen helaas nog niet,’ zegt Felten. Kijk maar naar tv-series en de muziekwereld, het zijn alleen maar vrouwen. Buiten Billy Joe Armstrong (leadzanger van punkband Green Day) en het gerucht dat John Lennon biseksueel was – dat Yoko Ono in oktober 2015 in een interview met The Daily Beast naar buiten bracht – is het akelig stil aan de testosteronkant. Biseksuelen of mensen die een fluïde seksualiteit ervaren hebben te maken met veel vooroordelen. Over vrouwen die relaties krijgen met vrouwen wordt gezegd dat het een fase is die wel overwaait en mannen die zowel met mannen als vrouwen daten krijgen naar hun hoofd geslingerd dat ze niet uit de kast durven komen. Vaak komt daar dan nog bij dat ze niet zouden kunnen kiezen en van twee walletjes zouden eten.
BUITENWERELD
Is het idee van een fluïde seksualiteit een uitkomst voor mensen die zich niet identificeren met honderd procent homoseksueel, heteroseksueel of biseksueel? ‘De buitenwereld verwacht dat jij jezelf labelt,’ zegt Felten. ‘Het zou mooi zijn om te kunnen zeggen dat je verliefd wordt op mensen, zonder te categoriseren, maar daar gaat een weg aan vooraf. Het belangrijkste is hoe dan ook om je eigen seksuele aard te accepteren; voorbeeldfiguren zoals celebs kunnen daarvoor zorgen. Daarna komt de tweede stap: acceptatie van de buitenwereld.’ Volgens Felten hebben we als samenleving nog een lange weg te gaan om dat te kunnen. Hokjes maken de wereld overzichtelijk en ze gaan ook zeker voor sommigen op, maar lang niet voor iedereen. Voor wie zich niet in een van de gangbare hokjes herkent, kan het woord ‘fluïde’ uitkomst bieden. Hoe dan ook, om kort maar krachtig met Cara Delevingne af te sluiten: ‘Stop labeling, start living.’
