'Drie keer vallen en je bent er, maar voor je gevoel lijkt het mijlenver van huis; Lapland. Het land dat geen land is, maar toch ook het land is van de Kerstman. Waar het in de winter amper licht wordt en het kwik min twintig aantikt. Waar je iedere nacht in de ban raakt van hét Noorderlicht. Precies die magie is wat van Lapland zo'n bijzondere reisbestemming maakt, en wat je in elke vezel van je lichaam voelt zodra je voet op Lapse bodem zet.
Die voet is direct drijfnat. Ik dacht van vliegveld naar hotel mijn sneeuwschoenen nog niet nodig te hebben en stap in sneakers de besneeuwde landingsbaan op. Note to self: de komende vijf dagen gaat comfort boven looks. Ik ben blij dat ik een koffer vol warme kleding bij me heb. Hoe dichter we bij de stad komen, hoe meer Pippi Langkous-huizen we passeren. Kiruna (anderhalf uur vliegen vanaf Stockholm) is de grootste 'stad' (achttienduizend inwoners) van Zweeds Lapland en het enige begaanbare gebied zo dicht bij de Noordpool. De natuur is hier de baas. We stappen uit bij ons eerste verblijf. Camp Ripan is een familiebedrijf met prima lodges, een luxe restaurant en – hoera – een spa, waar we direct induiken voor wat gescrub met lokale natuurlijke producten, een saunabezoek en een sprintje door de sneeuw naar de jacuzzi. Met onze badgenoten wisselen we onder de indrukwekkende sterrenhemel Lapland-ervaringen uit, met als centrale vraag: 'Heb jij HET al gezien?'
Als ik de volgende ochtend de gordijnen opzijschuif, ligt er een dik pak sporenvrije sneeuw rondom mijn lodge. De lucht kleurt sprookjesachtig oranje-roze. Nils, eigenaar van een rendierboerderij in het dorpje Jukkasjärvi, en zijn bordercollie halen ons op met zijn busje voor een rendiersleetocht. Nils is gekleed in kleurrijke Sami-dracht. Hij leeft nog zo veel mogelijk volgens Sami-tradities, met als grootste verschil dat hij inmiddels zijn geld verdient met toerisme.
Een uurtje later sta ik oog in oog met Storan, het knapste mannetje van stal. Samen met Nils heb ik hem gevangen in de wei en voor mijn slee gespannen. Van enthousiasme vergeet ik warmte-pads in mijn handschoenen te stoppen, waardoor ik halverwege de rendiertocht geen gevoel meer heb in enkele vingers. Het mag de pret niet drukken. Dit uitzicht op Storans achterste en verder alleen bossen, sneeuw en bergen in de verte, is zo ontiegelijk mooi dat ik er stil van ben. Bij terugkomst wek ik mijn vingers weer tot leven in de lavvu, een grote tipi met rendierhuiden op de grond en een open vuur in het midden waarop Nils rodebosbessensap kookt (dat we drinken uit een kuksa) en traditionele wraps maakt met (sorry Storan) stukjes gebakken rendiervlees. Terwijl Nils trots vertelt over zijn voorouders, zelfs een moppie in 't Samisch zingt, en de bordercollie tegen me aan ligt te slapen, eet ik het braaf op. Me inbeeldend dat het rundvlees is.
Het beroemde IceHotel bevindt zich vlak bij de rendierboerderij, we krijgen er een rondleiding. Het ligt aan de Torne-rivier, waaruit in de winter dertigduizend kubieke meter snize (sneeuw en ijs) wordt gewonnen om het IceHotel en de bijbehorende ijsbar en ijskapel (ja, je kunt hier trouwen) van te bouwen. 's Zomers smelt het hotel en loopt het water terug naar de rivier. Ieder jaar mag een nieuwe selectie kunstenaars en architecten van over de hele wereld een eigen kamer ontwerpen, onder wie geregeld Nederlanders. Originaliteit staat voorop en zo beland ik in een exemplaar met in het midden een levensgrote ijssculptuur van een olifant (Elephant in the Room, van de Zweedse kunstenares Anna Sofia Mååg). Hoewel me wordt verzekerd dat het goed te doen is, in je slaapzak bij een kamertemperatuur van min vijf, ben ik blij dat wij weer teruggaan naar Camp Ripan. 's Avonds werpen we nog een blik op de hemel, maar we zien enkel wolken.
Vandaag moet het dan gebeuren. Na een sneeuwscootertocht, met tussenstop hoog in de bergen voor opnieuw een kop heet rodebosbessensap, gaan we naar Abisko, een national park in de gemeente Kiruna. Hier bevindt zich het Aurora Sky Station, door de Lonely Planet uitgeroepen tot de beste plek ter wereld om het noorderlicht te spotten. De tocht ernaartoe is al bijzonder. We vertrekken in het donker te voet vanaf ons hotel met gids Jim, die zó gepassioneerd over het noorderlicht vertelt dat ik nu echt niet meer kan wachten om het met eigen ogen te zien. Met een stoeltjeslift gaan we vervolgens de negenhonderd meter hoge berg op, waar het Sky Station ligt en een viergangendiner op ons wacht. Na het eten pakken we ons dik in om te kijken of er buiten al iets te zien is. Maar in plaats van noorderlicht zien we geen hand voor ogen, zo mistig is het plots. Jim blijft optimistisch en zegt dat het weer hier ieder moment kan omslaan. Ik wil hem graag geloven. Na een uur nemen we teleurgesteld de stoeltjeslift terug naar beneden. Direct na vertrek is het om ons heen zo donker, mistig en stormachtig dat het lijkt alsof je in een groot zwart gat valt. Spannend en tegelijkertijd doodeng, en ik concludeer dat dit heus net zo bijzonder is als het zien van dat verdraaide licht.
Op de laatste dag staat een bezoek aan een grot in Björkliden op het programma. Mooi, maar ik kijk vooral uit naar de avond; mijn laatste kans op noorderlicht. Na het avondeten binden we de sneeuwschoenen onder en beginnen aan een wandeltocht naar een lavvu boven op een berg met weids uitzicht. Ik ben niet zo'n sporter en ben blij dat halverwege iemands sneeuwschoen losschiet zodat ik even tijd heb om op adem te komen. De eindbestemming is prachtig. We zijn in the middle of nowhere bij een eenzaam, maar gezellig houten hutje waar de gidsen het vuur aangooien, een sterk Laps bakje koffie zetten en gedroogd rendiervlees uitdelen. Het is helder en de sterrenhemel is nog tien keer mooier dan op de eerste avond. Om de halve minuut zie ik een ster vallen. Ik krijg kippenvel, dit keer niet van de kou, en weet ineens zeker dat het vanavond gaat gebeuren. Terwijl ik binnen nog wat rodebosbessensap drink slaakt buiten iemand een gil. Ik ren erheen en zie een groot, ongewoon fel wit lichtvlak in de lucht dat zich langzaam verplaatst en af en toe groter en dan weer kleiner wordt; dít is het noorderlicht. Niet heel sterk, maar dit is het. Iemand maakt foto's met precies de juiste instellingen en sluitertijd, waarop het noorderlicht de groene gloed laat zien die je kent uit de reisgidsen. Zó mooi. Volgens de Sami brengt fluiten naar het noorderlicht ongeluk. Prima, want het enige wat ik wil doen is luisteren naar die oorverdovende stilte bij dit fantastische schouwspel.
Ook de kou in? Voigt Travel is gespecialiseerd in reizen naar Zweeds en Fins Lapland. Op hun website Lapland.nl vind je een uitgebreid aanbod aan reizen naar 'het Pure Noorden' zoals zij het noemen. Wat moet je allemaal weten als je naar Lapland wil:
OVER LAPLAND
> Lapland is geen land, maar een gebied dat zich uitstrekt over het uiterste noorden van Finland, Noorwegen, Zweden en een stukje Rusland.
> De inwoners heten er van oudsher Sami en waren veelal nomaden met kuddes rendieren, hun eigen cultuur, taal en klederdracht.
> De temperatuur ligt er in de winter tussen de -20 en -2. Doordat er vrijwel geen vocht in de lucht zit (landklimaat) en er weinig wind staat, is de gevoelstemperatuur aangenamer dan je zou denken, maar alsnog is het er koud, dus denk goed na bij het inpakken van je koffer.
> Het verhaal gaat dat de zon er in de winter nooit schijnt. Dat is niet helemaal waar. De zon is er wel, maar komt niet boven de horizon uit. Je ziet alleen het licht ervan, dat vaak mysterieus mooi gekleurd is. Wel is het 's winters maar enkele uren per dag licht.
> De beste reistijd voor Lapland is medio december tot eind maart.
> Het noorderlicht (aurora borealis) is een natuurverschijnsel, waarbij vanuit de zon elektrisch geladen deeltjes de ruimte in worden geslingerd. Die komen in onze atmosfeer terecht waar ze botsen met zuurstofatomen en stikstofmoleculen. Daardoor worden lichtdeeltjes gegenereerd die we met het blote oog kunnen waarnemen.
> Het noorderlicht is er altijd, maar is vooral in de wintermaanden (want: donker) in de gebieden rondom de poolcirkel goed te zien, omdat de geladen deeltjes naar de magnetische polen geleid worden. Het wordt het vaakst waargenomen een paar uur voor en na middernacht, maar de weersomstandigheden moeten precies goed zijn.
WAT TREK JE AAN?
Op het grootste deel van je Lapland-vakantiefoto's ben je hooguit te herkennen aan de kleur van de thermo-overall die je krijgt aangereikt bij iedere excursie. Gooi ijdelheid dus maar overboord. Warm blijven = kunnen genieten van de mooie omgeving, daarom wordt doorgaans de drielagenregel gehanteerd: een basislaag (thermisch ondergoed voor vochtopname en isolatie), een middenlaag (die de warmte vasthoudt, bijvoorbeeld een fleece longsleeve) en een buitenlaag (die wind en water buiten houdt, zoals een ski-jas). Een vierde laag, in de vorm van een wollen trui over de longsleeve kan fijn zijn. En voor excursies gaat die thermo-overall er dus nog overheen. Hallo michelinpoppetje! Verder heb je waterdichte handschoenen nodig (het liefst wanten zodat je vingers elkaar warm houden en er ruimte is om te wiebelen), een warme muts, wollen sokken (het liefst twee paar over elkaar heen), stevige sneeuwschoenen die iets te groot zijn (vanwege al die sokken) en een warme sjaal. Een skibril is handig voor op de sneeuwscooter, maar kun je vaak ook ter plekke lenen. Mijn ultieme tip: sla vooraf warmte-pads in, die na het openen van de verpakking instant opwarmen en je in je (hand)schoenen kunt schuiven vlak voordat je op excursie gaat. Life saver.
GOED OM TE WETEN
> In Lapland staat bijna altijd vlees op het menu. Maar ze zijn er erg gastvrij en maken op verzoek graag een vegetarische maaltijd voor je klaar.
> Zoetekauwen komen er goed aan hun trekken. Iedere dag om fikastund is het tijd voor koffie met koeken (kaneelbroodjes!).
> Verwacht in Lapland geen hotspots vol Scandinavisch design of hippe uitgaanstentjes. Je komt hier puur voor de natuur.
> Door de kou begeeft de batterij van je telefoon het al gauw, zonder dat-ie echt leeg is. Hetzelfde geldt voor de accu van je fototoestel. Neem dus altijd een extra batterij en oplader mee op pad.
> December dit jaar start de bouw van een duurzaam IceHotel dat het hele jaar door open zal zijn. In de zomer wordt er voldoende zonne-energie opgewekt om te voorkomen dat de ijsblokken smelten.
> Saillant detail: Karl Lagerfeld liet in samenwerking met het IceHotel voor zijn Chanel-show in maart 2010 een 265 ton wegende ijsberg uit de Torne-rivier vervoeren naar het Grand Palais in Parijs. Niet zo best voor Chanels carbon footprint, wél een spektakel.
Met dank aan Voigt Travel en VisitSweden. Dit artikel verscheen eerder in ELLE november 2016.
