Mijn vader en ik hebben een grapje dat we doen als we samen voetbal kijken. ‘Wat ze nu moeten doen, is gewoon een doelpunt maken’, zal een van ons zeggen. ‘Schiet hem maar gewoon in het net’, zal de ander beamen. Het is geen goede grap, maar het amuseert ons toch. De komedie zit hem in het woord ‘gewoon’, een parodie op de oversimplificatie van de eigenwijze niet-expert. ‘Schiet hem gewoon in het net!’ Nou, duh. Alles ziet er gemakkelijk uit als je er niet zoveel van weet.
Sinds wanneer is iedereen een expert?
Ik heb de laatste tijd veel aan deze al lang bestaande grap gedacht – en niet alleen omdat het voetbalseizoen zijn hoogtepunt bereikt. Het is de nasleep van de modemaand en de prijsuitreikingen, wanneer het grootste deel van het internet lijkt te denken dat ze een criticus zijn.
De stortvloed aan reacties op de jurken tijdens de Oscars vorige week. ‘Niet voor mij!’ ‘Slay!’ ‘Ontsla de stylist!’ ‘Ze heeft de rode loper gewonnen!’ Positieve meningen, negatieve meningen, gewoon een heleboel meningen die rijkelijk met volume en autoriteit worden verwoord. Sinds wanneer is iedereen een expert op het gebied van ritsen naaien, stomen en Balenciaga Archive?
Denk ook aan de reacties op het debuut van Seán McGirr bij Alexander McQueen eerder deze maand. (Hij werd vorig jaar benoemd tot creatief directeur van het Britse huis na het vertrek van Sarah Burton, die het merk leidde sinds de dood van oprichter Lee McQueen in 2010). Op sociale media werd onevenredig vijandig gereageerd op de debuutcollectie. 'Het is niet alleen dat ik de collectie niet mooi vind, want dat is heel subjectief, het is dat ik geen doorgaande lijn zie naar wat Alexander McQueen is geweest,' schreef een gebruiker op X, voorheen bekend als Twitter. 'Als je deze show gewoon ziet zonder context of aankondiging, durf ik te wedden dat je de naam McQueen er niet aan kunt verbinden,' voegde een ander eraan toe. 'Kortom, wanneer ontslaat Alexander McQueen Sean Mcgirr?' minachtte er een.
Een emotionele band
Het optreden van McQueen zal altijd gepaard gaan met verwachtingen en verantwoordelijkheid: het was het huis dat de liefde voor mode bij veel creatieve mensen heeft doen ontbranden, dus mensen hebben een sterke emotionele band met het merk.
Maar het was niet de eerste keer in de afgelopen maanden dat McGirr te maken kreeg met negativiteit. Toen zijn benoeming in oktober werd aangekondigd, kwam er een storm van verwijten over de dominantie van blanke mannen in de top van de designwereld. Een zeer geldig, zeer eerlijk punt over een veel groter probleem, dat ook precies laat zien waarom we een bredere stem nodig hebben in de hele industrie.
Ik heb toen veel nagedacht over wat kritiek betekent. Dankzij het internet kan iedereen heel publiekelijk en heel direct zijn mening geven. Hoewel het ongetwijfeld nodig is om de mode te democratiseren, machtig is om onze stemmen versterkt te horen en belangrijk is om de heersende klasse van de industrie ter verantwoording te roepen, betekent dat niet dat iedereen een deskundige autoriteit is. We hebben allemaal een mening, natuurlijk; iedereen heeft het recht die te uiten. Maar maakt dat van iedereen een criticus? Absoluut niet.
Het verschil tussen een mening en kritiek
De gerenommeerde schrijver Daniel Mendelsohn vat het verschil tussen mening en kritiek welsprekender samen dan ik in een essay voor de New Yorker uit 2012: 'Alle kritiek is gebaseerd op [de] vergelijking: kennis + smaak = betekenisvol oordeel. Het sleutelwoord hier is betekenisvol. Mensen die sterke reacties hebben op een werk - en dat hebben de meesten van ons - maar niet de bredere eruditie bezitten die een mening kracht kan geven, zijn geen critici.'
Hij beschrijft recensies als een 'minitutorial' of een 'capsule history', waar ik dol op ben - dat is het mooie van een goede recensie, of die nu positief of negatief is.
Wannabe modejournalisten
Toen ik onlangs een baan zocht, schrok ik ervan hoeveel wannabe modejournalisten al hun nieuws en ideeën uit sociale media halen. Daar is natuurlijk ruimte voor, maar het mag de verhelderende analyse van de expert niet vervangen. (Modecritici raad ik aan om te volgen als je dat nog niet doet: Friedman bij de New York Times, Cathy Horyn bij The Cut, Rachel Tashjian bij de Washington Post en Tim Blanks bij Business of Fashion). Iets anders om over na te denken? Tijd. We zijn er zo aan gewend om meningen onmiddellijk te uiten dat we het vermogen om ze met aandacht en nuance te vormen, verloren lijken te hebben. In de drukte om de eerste te zijn, kunnen we het vermogen om na te denken en te reflecteren verliezen.
Ik vraag me ook af of we ontwerpers niet genoeg tijd geven om zich in hun rol te integreren. Voor een ontwerper die bij een gerenommeerd merk aan de slag gaat, kost het immers tijd om uit te zoeken hoe hij de codes van het huis in balans kan brengen met zijn eigen gevoeligheden. Deze week kwam het nieuws naar buiten dat Walter Chiapponi zijn functie bij Blumarine na één seizoen heeft neergelegd; op het moment van schrijven is nog niet bekend waarom, maar mode beweegt zich echt in sneltreinvaart.
Eerlijke kritiek komt net zo goed voort uit koele overweging als uit hete emotie. En trouwens, wij modejournalisten zijn niet immuun voor de sensatie van het in real time posten van een show. Maar onthoud dat niet alles zich meteen openbaart.
