Dit artikel volgt de maatregelen vanaf 15 december zoals gepubliceerd door de Rijksoverheid en het RIVM. Bekijk de meest actuele maatregelen op de website van de Rijksoverheid.
Een jaar geleden stond Marieken van Huijstee (30) met oud en nieuw op een volgepakte Berlijnse rave. ‘Harde techno. Een zweterige mensenmassa. Veel aanraken.’ Voor van Huijstee, kunstenaar en setdesigner uit Rotterdam, was dit een terugkerende decembertraditie: passen op het huis van een vriend in de Duitse hoofdstad, om met de jaarwisseling het nachtleven in te duiken. ‘Ik dwaal rond door de club, maak nieuwe vrienden. Oud en nieuw gaat over het vergaan van de tijd en op zo'n feest verlies ik het besef van tijd. Voor mij heeft dat iets poëtisch. Dan stap ik op twee januari verfomfaaid naar buiten.’ En dit jaar? ‘Dit jaar is alles anders.’
Hoe sluit je een bizar jaar als 2020 af?
Want ja, hoe eindig je een jaar dat zo ingrijpend was? Als er één zin is die 2020 samenvat, dan is het wel de uitdrukking May you live in interesting times - wat als een wens klinkt, maar eigenlijk een vloek is. Een pandemie heeft ons leven compleet overhoop gegooid. We hebben ons geïsoleerd gevoeld, angstig, onrustig, verdrietig en onzeker. Boven op de pandemie kwamen de #BlackLivesMatter-protesten die veel losmaakten en iedereen met de neus op de feiten drukten wat betreft racisme en ongelijkheid in de samenleving. Interessante tijden, dat waren het zeker. Het is dus niet raar als je snakt naar 2021. Maar om met een hap oliebol, slok champagne en knuffel met je geliefde(n) dit jaar uit te luiden, voelt misschien vreemd. Want als alles dit jaar anders was, waarom dan ook niet de kans aangrijpen om het jaar op een andere manier af te ronden? Hoe sluit je 2020 zo betekenisvol mogelijk af?
Als er één iemand is die hier een antwoord op kan geven, dan is het de Amerikaane gathering-expert Priya Parker. In haar boek De kunst van het samenkomen - Nooit meer een saaie meeting (Meulenhoff) dat deze lente in Nederland verscheen, legt ze uit hoe je het meeste haalt uit alledaagse bijeenkomsten. Van vergaderingen tot etentjes en van bruiloften tot verjaardagen. Ze besloot het boek te schrijven omdat ze vaak met een leeg gevoel van Instagramwaardige etentjes en gladde bedrijfspresentaties vertrok. Het zag er allemaal prachtig en professioneel uit, maar de betekenis ontbrak. Ze schreef er niet alleen een boek over, maar hield ook een TED Talk over het thema (2,3 miljoen keer bekeken) en maakte voor The New York Times een populaire podcast.
Het allerbelangrijkste van een bijeenkomst, vertelt Parker aan de telefoon vanuit haar woonplaats New York, is dat je het doel van een samenkomst bepaalt en daarbij zo specifiek mogelijk bent. ‘Een grote fout is dat mensen denken dat zo'n avond er op een bepaalde manier uit moet zien en dat de magie vervolgens vanzelf ontstaat: champagne, lichtjes, de boom, een little black dress. Maar als je avond alleen maar leunt op deze symboliek, wordt het een erg oppervlakkige manier van betekenis geven.’ Om je doel te bepalen, moet je de vraag stellen waarom je samenkomt. In haar boek geeft ze daar verschillende voorbeelden van: niet trouwen om de liefde te vieren (te algemeen) maar om de samensmelting van de 'stammen' van de twee partners te vieren. Bij een verjaardag: niet omdat je jarig bent, maar om je te omringen met de mensen die het beste in je naar boven halen.
Parker kan zich voorstellen dat het 'waarom' van dit jaar draait om verwerking. ‘Dit jaar draaide veel om de dood. Niet alleen in letterlijke zin - de mensen die overleden aan corona. Maar ook de dood van onze manier van werken, reizen, bijeenkomen. En zoals elke begrafenisondernemer je zal vertellen: bij rouw moet je stilstaan. Je kunt dat doen door ervoor te zorgen dat je op de laatste dag van het jaar, of op 1 januari, een moment alleen hebt om in een dagboek te schrijven. Of je kunt een brief schrijven om afscheid te nemen van 2020. Wat wil ik achter me laten en wat neem ik mee? Voor mij is opschrijven de manier. Maar je kunt het ook in groepsvorm doen, aan tafel met je beste vrienden.’
De kracht van rituelen
Het afscheid van 2020 dat Parker beschrijft, heeft wat weg van een ritueel. En rituelen kunnen gestreste, gehaaste, zich leeg voelende stedelingen helpen, stelt Casper ter Kuile. Hij is auteur van het boek De kracht van het ritueel (Prometheus), dat deze zomer in Nederland verscheen, en oprichter van Sacred Design Lab, een spiritueel consultancybureau. In zijn boek beschrijft hij hoe we ons in de technologische maatschappij steeds vaker geïsoleerd voelen en snakken naar zingeving. Volgens Ter Kuile - Nederlandse roots, woonachtig in Brooklyn - heeft dit jaar aangetoond dat mensen veel aan rituelen hebben. Denk aan de lockdown-maanden in de lente, toen iedereen opeens bezig leek te zijn met wandelen, koken of meditatie.
Maar wat is een ritueel eigenlijk? ‘Iedereen heeft dagelijkse gewoontes. Handelingen die je gedachteloos uitvoert. Een ritueel is ook een handeling, maar dan een met een intentie. Dat kan bijvoorbeeld dankbaarheid zijn, of rouw of verbinding.’ Door de lockdown was er behoefte aan een ritueel voor het begin of de afsluiting van de werkdag; wandelen was voor veel mensen daarvoor de manier. De wijze waarop je de handeling uitvoert is ook van belang. Ter Kuile: ‘Het gaat erom dat je er met volle aandacht bij bent, wat je kunt stimuleren door bijvoorbeeld wierook te gebruiken of bepaalde muziek aan te zetten.’ Zo kan het vakken van een bananenbrood ook een ritueel zijn, zolang je maar een intentie hebt (zoals 'in het moment zijn') en je er je volle aandacht aan geeft.
Rituelen kunnen een positieve uitwerking hebben op je gemoedstoestand. Ter Kuile: ‘Met rituelen sta je stil bij de dingen die écht belangrijk zijn in het leven - en dat zijn niet je bankrekening of het aantal volgers op sociale media. Studies tonen aan dat rituelen ons stressniveau doen dalen en helpen om te gaan met anxiety.’ Dat komt omdat rituelen vaak zorgen voor een gevoel van verbondenheid met de wereld om je heen - waardoor je geluksstofjes aanmaakt - en omdat ze een gevoel van houvast geven. Zelf houdt Ter Kuile elke week een tech shabbat - naar het Joodse gebruik om op zaterdag te rusten. ‘Vanaf vrijdagavond gaan mijn telefoon en laptop 24 uur uit, met de intentie om contact te maken met mezelf. Ik wandel, zing, maak muziek, en doe dat meestal alleen. Zonder de technologische afleiding heb ik opeens de kans om bij mezelf naar binnen te kijken.’
Ook Ter Kuile is voorstander van een klein, persoonlijk ritueel om dit jaar af te sluiten. ‘Je kunt denkt aan een begrafenis voor 2020. Op kantoor doen sommige teams dat voor een mislukt project. Op stukjes papier schrijf je de dingen die je achterlaat, om die vervolgens op rituele wijze te verbranden. Op andere briefjes schrijf je juist op wat het jaar je heeft gebracht: dingen waar je dankbaar voor bent. Misschien ben je closer geworden met een oude vriend of familielid. En tot slot schrijf je je intenties op voor het nieuwe jaar.’ Die briefjes doe je in een schaal en om beurten lees iemand er een voor, zodat er een gesprek ontstaat. Maar een begrafenis, intenties, moet het per se zo zwaar? ‘Kijk naar religieuze rituelen. Daarin wordt ook eerst ruimte gemaakt voor verdriet, om daarna vreugde te ervaren. Als je die vreugde te snel forceert, voelt het onecht.’
Amuseren en helpen
Wie met dit alles in het achterhoofd 2020 wil uitluiden, weet wat-ie moet doen. Bedenk het doel van het afsluiten van je jaar en bedenk een ritueel dat je helpt om dat doel te bereiken. Hoewel je dit ritueel alleen kunt beleven, draaien de feestdagen natuurlijk ook om samenzijn met je geliefden - al vieren we de feestdagen dit jaar noodgedwongen in een klein gezelschap. ‘Als je je niet afvraagt wat het doel van je bijeenkomst is, laat je de mogelijkheid liggen dat je gasten jou en elkaar niet alleen amuseren, maar ook helpen,’ schrijft Priya Parker in haar boek. Wil je bijvoorbeeld de banden met familieleden aanhalen? Heb je een moeilijk besluit genomen - zoals het opzeggen van je baan, of beëindigen van je relatie - en wil je het nieuwe jaar ingaan met mensen die je de moed hebben gegeven om die beslissing te nemen? Of wil je juist een avond die focust op nieuwe mensen, waarbij je andere gasten uitnodigt dan normaal gesproken?
Volgens Parker moet je streng durven te zijn met je gastenlijst. Nodig alleen diegenen uit die helpen bij het behalen van het doel van je bijeenkomst. Daarvoor kun je jezelf drie vragen stellen: wie past er niet alleen goed bij, maar kan ook helpen het doel van deze bijeenkomst te bereiken? Wie vormt een bedreiging voor het doel? En: wie viel je je verplicht uit te nodigen, ook al is diegene irrelevant voor het doel? Volgens Parker is het ideale aantal mensen voor een bijeenkomst waarbij intimiteit je doel is in normale omstandigheden - dus wanneer er geen pandemie heerst en er geen beperkende maatregelen zijn - zes personen. ‘Dan heb je de mogelijkheid om goede gesprekken te voeren en genoeg ruimte om je ideeën in vertrouwen met de groep te delen.’ Tot die tijd is het beste advies je te houden aan de geldende regels voor het maximale aantal personen dat je thuis mag uitnodigen.
Durf ook verder te denken dan een standaard Oud en Nieuw-avond, zegt Parker. ‘Stel: je doel is avontuur, dan kun je er ook voor kiezen om iets heel anders te doen. Hou een speurtocht door je woonplaats, waarbij elke gast een geheime locatie kiest die veel voor hem of haar betekent: een favoriete bakkerij, parkbankje, of café. Bij elke stop vertelt diegene waarom die plek betekenisvol is.’ Door de coronacrisis zien we met oud en nieuw waarschijnlijk toch de mensen uit onze vertrouwde bubbel. Inclusief bekende groepsdynamiek, vaste rolverdeling en patronen. Hoe voorkom je dat dit een voorspelbare avond wordt? Casper ter Kuile: ‘Je kunt ervoor kiezen om naast het eten een vragenmenu te serveren. Met daarop vragen als: welke relaties hebben je het afgelopen jaar gevormd? Wat was iets waar je bang voor was maar wat je toch hebt gedaan? Je moet dan wel bereid zijn om als eerste zo'n vraag te beantwoorden, om de groep erin mee te krijgen en vaste gesprekspatronen te doorbreken.’
Ook kunstenaar Marieken van Huijstee kijkt naar nieuwe manieren om haar vrienden bij elkaar te brengen en te verbinden. ‘Soms zet ik al mijn planten rondom de tafel, zodat je in een urban jungle zit en meteen een conversation starter hebt. Of ik nam weleens kisten met verkleedkleren mee naar feestjes, zodat iedereen een nieuwe outfit aankreeg.’ Nu haar Berlijnritueel dit jaar niet doorgaat, wil ze op een andere manier toch nog haar doel bereiken: spontane ontmoetingen, die ze het afgelopen jaar gemist heeft. ‘Als het tegen die tijd mag, nodig ik een klein groepje vrienden uit, waarbij elke gast één iemand meeneemt die de rest nog niet kent. Ik woon met mijn vriend op een schip van veertig meter lang, met muren van vier meter hoog. In het midden zet ik dan een tafel van twintig meter, gedekt met wit linnen en zilveren kandelaars. Het wordt chic en intiem, met toch dat clubgevoel van een spontane ontmoeting.’
Dit artikel verscheen eerder in ELLE december 2020.
