We hebben allemaal weleens een fake nieuwsbericht voorbij zien komen op Facebook. Vaak zelfs zonder dat we er erg in hadden. Zo wist ik tot enkele minuten geleden niet dat 't nieuwtje dat Rage Against The Machine weer bij elkaar was om een anti-Trump lied te maken, hartstikke nep was. Ik kan me vaag herinneren dat ik de headline voorbij zag komen (hij werd dan ook ruim 500 duizend keer gedeeld op Facebook vorig jaar) en ik, zonder zelfs op het nieuwtje te klikken, dacht: 'cool, ik ben benieuwd'.
Nu is het geen groot probleem wanneer ik nooit had geweten dat het een hoax was. Ik had me hooguit na een tijdje beseft dat er nooit een Rage Against The Machine anti-Trump lied was gekomen. Waarschijnlijk was ik het vergeten. En het is ook niet heel schadelijk voor de samenleving wanneer duizenden mensen tot aan hun dood geloven dat een vrouw haar huisgenote heeft vermoord omdat ze haar teveel Candy Crush verzoeken stuurde (we kunnen ons er immers allemaal wel iets bij voorstellen).
Maar er is ook veel nepnieuws dat wel degelijk weerlegt moet worden. Zeker nu Amerika een president heeft die de term te pas en te onpas gebruikt (vooral wanneer het nieuws is dat hem niet goed uitkomt)...
Het lijkt dan ook goed nieuws dat Facebook deze week de tool die de verspreiding van dit soort fake news moet tegengaan, heeft geïntroduceerd. Wie een bericht wilt delen met zijn of haar vrienden dat door de factcheckers van de Associated Press en factchecking website Snopes.com niet geverifieerd kan worden, krijgt sinds deze week een waarschuwing dat de waarheid van het bericht wordt betwist. En wie dan alsnog op 'plaatsen' klikt krijgt de vraag of het echt gedeeld moet worden. De nieuwe functie werkt momenteel alleen nog bij een select aantal Facebookgebruikers in Amerika, maar als alles goed gaat krijgen we dit straks allemaal en zal NU.nl de Nederlands nepnieuwtjes er voor ons uit gaan vissen.
Betekent de nieuwe tool ook het definitieve einde van nepnieuwtjes die viral gaan? Zo makkelijk zal het waarschijnlijk niet zijn. Alleen al omdat een nieuwtje eerst door meerdere gebruikers moet worden aangestipt als twijfelachtig, voordat het geverifieerd wordt. Iets dat me niet altijd haalbaar lijkt vóórdat iets viral gaat en al veel goedgelovige lezers heeft bereikt. Daarbij gaf Facebook al aan dat het alleen de totaal verzonnen berichten en websites die speciaal voor het verspreiden van nepnieuws worden opgezet, wil aanpakken. Dat betekent dus dat er waarschijnlijk nog steeds heel veel fake news doorheen zal blijven glippen.
Maar de voornaamste reden dat Facebooks nieuwe tool wellicht niet voldoende gaat zijn om nepnieuws echt tegen te gaan, kan volgens website Forbes teruggeleid worden naar het zogenaamde 'backfire effect'. Het effect dat wanneer je iemand probeert te overtuigen van hun ongelijk en ze vertelt wat wel 'correct' is, ze juist alleen maar meer gaan geloven in hun eigen standpunt. Zeker als het ze verteld wordt door mensen 'uit het andere kamp':
'Most relevant to Facebook's latest approach is a concept colloquially called the "backfire effect" in which telling someone they are wrong and presenting them with "correct" information actually can cause them to retreat even more strongly into their existing view and more forcefully discard contradictory information. In effect, by placing that warning label on a post Facebook may actually be pushing the user to more strongly agree with its contents. Or, for those that believe that Facebook or its fact checking partners hold strongly liberal biases, then having Facebook label your posts as "disputed" may actually act as a stamp of approval and a mark of stature.'
Dat laatste bleek deze week inderdaad toen het nieuws over de nieuwe tool rondging en niet iedereen op Twitter even positief reageerde:
Is het dan bijvoorbaat gedoemd te mislukken?
Mensen die geloven dat CNN nepnieuws verspreidt, zullen zich inderdaad niet laten overhalen door een pop-up berichtje van Facebook. Maar hopelijk zal de nieuwe tool wel voorkomen dat je iets te goedgelovige achternicht je hele tijdlijn in de toekomst volplant met waanzinnige samenzweringstheorieën. En wie weet, de volgende keer dat er een nieuwtje over een reünie van Rage Against the Machine voorbijkomt, is het ook echt waar.
