Mag je nog van de kunst genieten, wanneer de kunstenaar die het werk heeft gemaakt een monster blijkt? Het is een vraag die de laatste tijd nogal vaak wordt gesteld nu de entertainmentindustrie vol blijkt te zitten met misbruikers, verkrachters en ander gespuis. Het antwoord is soms makkelijk. Ik kan best leven zonder films van Woody Allen - zeker omdat een aantal sowieso tenenkrommend pedant is. En de muziek van R. Kelly stond toch al niet op mijn playlist, al heb ik waarschijnlijk de rest van de dag het vreselijke I Believe I Can Fly in mijn hoofd omdat ik er zojuist één seconde over nadacht...
Maar vaak is het antwoord vreselijk moeilijk. Zeker wanneer je bent opgegroeid met de kunst die het monster maakte, zoals ik ben met Michael Jackson. Mijn allereerste LP (ja ja, langspeelplaat, ik ben oud...) was van hem. En voor mijn tiende verjaardag heb ik een aantal vriendjes en vriendinnetjes meegenomen naar een middagvoorstelling van zijn (slechte) film Moonwalker.
Ik ben nooit een Michael Jackson superfan geweest, toch maakt de man een belangrijk deel uit van mijn jeugd. Dit geldt denk ik voor ieder kind dat opgroeide in de jaren tachtig en negentig. Zijn muziek was overal. Zijn videoclips waren kunstwerkjes die, in het geval van Thriller, soms zo eng waren dat ze alleen laat op de avond werden uitgezonden. Wat weer betekende dat je als kind niets liever wilde dan het filmpje zien.
Toen hij in de jaren negentig - na ontelbaar veel operaties - steeds creepier werd en zijn neus zo dun was, dat hij er onhandig leek te zijn opgeplakt, begon mijn liefde te tanen. Daarnaast had ik het fenomeen boyband ontdekt en ging mijn zakgeld naar Take That. Op het moment dat Michael Jackson in 2002 zijn 9 maanden oude zoontje Blanket over het balkon liet bungelen in Berlijn om hem - met een deken over zijn hoofd - aan fans op straat te laten zien, was ik allang van mening dat de man compleet gestoord was. Wat niet wegnam dat ik nog steeds vrolijk meezong als Billy Jean op de radio kwam.
Dit is jarenlang mijn relatie tot Michael Jackson gebleven. En hoe ouder ik werd, hoe gelukkiger en nostalgischer zijn (oude) muziek me maakte. Toen er een paar jaar geleden een kleine revival was en kinderen massaal zijn muziek luisterden (waarschijnlijk dankzij hun in de eighties opgegroeide ouders), vond ik dat oprecht leuk. En ik was volop van plan mijn eigen zoon kennis te laten maken met Bad, Thriller en Off The Wall. Voor zover ik dat al niet heb gedaan.
Dit alles veranderde toen ik 6 weken geleden een recensie van de film Leaving Neverland op Variety las, één dag nadat deze op het Sundance Film Festival in première was gegaan. Ik wist dat de documentaire eraan zat te komen, maar had het een beetje genegeerd. Tot ik die ochtend tijdens het pancakes bakken een tweet van Variety voorbij zag komen waarin de film werd omschreven als een 'devastating expose' en de verhalen van Wade Robson en James Safechuck 'overtuigende verklaringen' werden genoemd van het feit dat Michael Jackson schuldig was aan kindermisbruik. Op dat moment, boven die pan met pannenkoeken, brak mijn hart een klein beetje.
Natuurlijk wist ik dat Michael Jackson meerdere malen is beschuldigd van het seksueel misbruiken van kinderen. En ik had gehoord van zijn totaal ongepaste en ronduit creepy logeerpartijtjes met jonge jongetjes op zijn Neverland Ranch. Maar ik hoopte altijd dat hier een min of meer onschuldige verklaring voor was. Daarnaast was er de uitleg die ons jarenlang door de mensen om hem heen werd gevoed: Michael was nooit veroordeeld, dus onschuldig. De jongens (en hun families) die hem beschuldigden, waren uit op geld. En Michael was door zijn eigen verwrongen jeugd en vroege beroemdheid, altijd blijven hangen in zijn kindertijd. Hij was dus niet uit op seks, hij was zelf nog een kind.
Maar ergens, niet eens zo heel diep van binnen, wist ik dat dit bullshit was. Een volwassen man die zijn bed deelt met kleine kinderen, is nooit oké of onschuldig. Zelfs niet als de man in kwestie een muziekgenie is die, samen met Madonna, de soundtrack van mijn vroege jeugd heeft gevormd. Toch koos ik er jarenlang voor dit feit min of meer te negeren. Ik zeg min of meer, want ik had mijn eigen kind, had Jackson nog geleefd, nog niet op vijf meter afstand van hem laten komen. Maar zijn muziek kon ik prima en met plezier luisteren.
Tot ik mezelf een paar weken geleden dwong de recensie van Leaving Neverland te lezen. Ik las tot in detail over seksuele handelingen die Jackson met of bij de kinderen zou hebben uitgevoerd, iets waar ik tot dat moment nooit over had willen nadenken. En met die vreselijke details ging in mijn hoofd eindelijk de schakel om. Michael Jackson werd een monster. Toen diezelfde ochtend de Spotify-playlist een nummer van het Bad album aanzwengelde, heb ik het haast paniekerig afgezet. Het idee dat mijn zoon zijn muziek zou horen, voelde instinctief opeens zo fout.
Blijkbaar kan ik de kunst dus moeilijk loskoppelen van de kunstenaar. Maar ik snap goed dat er veel mensen zijn die daar geen moeite mee hebben. Dat ze prima kunnen luisteren naar Thriller zonder direct te denken aan de dingen die Jackson deed met zijn, dankzij deze wereldhit verworven, roem en geld. Deze mensen moeten dus bij zichzelf en hun geweten te rade gaan of ze nog wíllen luisteren, wetende wat Jackson heeft gedaan. Wie hij was.
Je hoort vaak dat het weinig nut heeft om de man te boycotten omdat hij toch niet meer leeft. R. Kelly op mute zetten of Woody Allen negeren, zorgt ervoor dat deze monsters geen inkomen meer hebben en dus hun misbruik of gedrag niet zo makkelijk voort kunnen zetten. Maar dit geldt niet voor iemand die er niet meer is.
Maar weet dan dat Michael Jackson zijn misbruik nooit op deze uitvoerige manier had kunnen volhouden, zonder de steun van mensen in zijn directe omgeving. Familieleden, werknemers, mensen die wisten dat Jackson zijn slaapkamers in Neverland beveiligde met draden en camera's, zodat niemand hem kon betrappen. Mensen die zagen hoe hij de jongetjes en hun familieleden lokten met zijn roem en zogenaamde liefde. Wanneer je Jacksons muziek luistert op een streamingdienst, gaan de inkomsten naar Jacksons 'estate' en waarschijnlijk dus naar diezelfde mensen die zijn misbruik mede mogelijk maakten.
Dat laatste is wat mij betreft de echte reden waarom je Michael Jackson NU van je playlist moet gooien.
Vanavond wordt Leaving Neverland op NPO3 uitgezonden (collega Gigi vertelt je hier meer ins en outs). Van alleen die ene recensie ben ik een half uur misselijk geweest, dus ik kijk er niet naar uit. Maar na al die jaren het overduidelijke negeren, alleen omdat de muziek zó leuk is, vind ik dat ik eraan moet geloven.
ELLE TV
