Een week zonder Whatsapp, Instagram en Facebook - ieder die weleens op een enigszins WiFi-arme locatie in het buitenland is geweest, weet dat je daar snel aan went. Maar ik wilde kijken wat er gebeurt als je gewoon thuis in Nederland je social media en Whatsapp een week uitzet - zonder palmbomen en nieuwe indrukken die je überhaupt doen vergeten dat je telefoon bestaat. Word je rustiger of juist onrustiger? Ik testte.
Zondagavond
Ik licht mijn vrienden en familie in over mijn social media- en whatsapploze week zodat niemand zich zorgen gaat maken en zet de mobiele data voor elke app uit. Tien minuten later heb ik spijt. Hoe f*cking saai wordt deze week? Waarom doe ik dit? Hoe weet ik de komende zeven dagen wat mijn omgeving meemaakt? Ik voel me een ontmaskerde verslaafde.
Ik slaap k*t.
Maandag
Ik word een beetje stuurloos wakker. Ik zie na vijf minuten naar de kamer turen wel dat mijn plant aan één kant doodgaat en zie het als mijn eerste bescheiden winst van mijn social media-vrije week. Tien minuten na mijn eerste wekker sta ik onder de douche. Bij het ontbijt merk ik voor het eerst dat de hele ochtend van mij is en nog door niemand anders wordt ingekleurd met foto's, appjes, filmpjes of headlines.
Vooral thuiskomen van werk is anders. In één avond reorganiseer ik mijn kledingrek, spit ik oude dozen door met foto's en brieven van vrienden, familie, exen en vind ik in het proces mijn lievelingsfoto van mijn opa terug, vind ik opeens wel de tijd zin om al mijn administratie te doen en hou ik ook nog tijd over voor een aflevering Californication en het maken van een mom&dad-playlist, met alle nummers die we thuis vroeger luisterden. Ik zit zo vol herinneringen van vroeger als ik naar bed ga, dat ik niet eens meer ruimte heb voor de gedachte iets te hebben gemist vanavond. Binnen vijf minuten val ik in slaap.
Dinsdag
Iemand vraagt me of ik Instagramfilmpjes van iets wil maken, maar ik weiger en zie alles wat met Instagram, Whatsapp en Facebook te maken heeft als totaal off limits.
Ergens deze avond klik ik op een link die naar een Facebook-pagina leidt en geschrokken klik ik hem weg. Ik vraag me af of vrienden nu zien dat ik online ben geweest, of ze denken dat ik valsspeel, en meteen al vind ik het irritant hoe je op bijna ELK social media-platform kunt zien wanneer iemand online is of iets ziet.
Als ik thuiskom moet ik voor het eerst sinds twee dagen mijn telefoon opladen en daar moet ik een beetje om lachen.
Woensdag
Ik besluit helemaal over te gaan op de vakantiestijl en na werk naar huis te lopen. Ik zie een Mexicaans restaurant, Alfonso, dat suf en knullig traditioneel is en daarom juist heel leuk, ik sta vijf minuten te kijken naar de styling van een super ouderwetse ijzerwarenwinkel en ik vermaak me de hele terugweg lang met het bedenken wat voor mensen er in de grachtenpanden wonen. Het enige dat me eraan herinnert dat er een telefoon in mijn zak zit, is de muziek die ik er op luister - een trippy Time en Breathe (In The Air) van Pink Floyd van de mom&dad-playlist. Opeens mis ik mijn vader heel erg.
Vriendin Sacha heb ik beloofd deze week een ouderwets dagboek bij te houden van alles wat ik beleef, omdat we alle onzin van de dag niet meer naar elkaar kunnen appen. Dolblij schrijf ik thuis over Alfonso, het domme, gezellige Mexicaanse restaurant waar we moéten eten. Het is sowieso een feest om alle onzin van een dag voor iemand op te schrijven in een dagboek.
Alles wat ik thuis wil is een bad en met mijn ouders bellen, iets wat ik gerust wekenlang niet kan doen en ook nu weer wekenlang niet heb gedaan. Pas een uur later hang ik op.
Donderdag
Vriendin en collega Lisa Anne Stuyfzand komt de redactie op lopen, en het gebrek aan Whatsapp heeft ervoor gezorgd dat ik totaal geen idee heb wat ze de afgelopen dagen heeft gedaan. Veel blijer dan normaal knuffelen we elkaar gedag en ik besef dat het fantastisch is om je vrienden soms te missen en dat je dat eigenlijk nooit meer doet, want je hebt altijd de optie elkaar te appen.
's Avonds pak ik een oud Frans leerboek erbij en doe ik twee lesjes Frans. Daarna pak ik voor het eerst sinds maanden mijn gitaar weer, en terwijl ik dit opschrijf, kots ik zelf ook een beetje in mijn mond van hoe blij dit klinkt, maar het is ook blij.
Vrijdag
Alles wat ik op deze vrijdagavond wil, is naar huis. Uit het dagboek voor Sacha (waarin ik overigens niks geef om spel- of stijlfouten):
'Nu ga ik afsluiten en naar huis oh my GOD bever ik ben zo blij met mijn experiment want het voelt echt alsof ik elke avond nu opeens drie avonden inéén heb omdat ik de hele tijd kan verdwijnen in een concentratiebubbel zonder afgeleid te zijn van die telefoon dus. Ik heb een grote rol papier gehaald bij Van Beek zo'n papier art knutsel-winkel en mooie verfmarkers en ik ga vanavond denk ik zo'n mooi groot vel papier aan de muur hangen met zwarte tape (vind ik altijd mooi) en dan opschrijven wat ik allemaal ga doen de komende tijd met mijn leven'.
Het vel vloekte heel lelijk met mijn muur en ging er na drie uur knutselen toch weer vanaf. Ik had een topavond.
Weekend
Sporten, koffie drinken, kranten lezen – mijn zaterdag is al een tijdje very granny (hier een pleidooi voor oudetruttendingen) en misschien wel juist doordat mijn granny bubbel de zonder-telefoon-bubbel versterkt, krijg ik voor het eerst zin eruit te breken en krijg ik voor het eerst het gevoel dingen te missen. Als iemand me vraagt of ik zondagochtend 09.30 uur in een videoclip van een hiphop-ish clubje wil figureren als een dansende Uma Thurman à la Pulp Fiction zeg ik dan ook meteen ja. Het is precies even raar en even leuk als ik had verwacht. De ontmaskerde verslaafde in me is gerustgesteld door het feit dat ik nul behoefte had het scenario op social media te delen.
's Avonds gaat mijn telefoon weer aan. Precies 975 notificaties heb ik gemist: 853 van Whatsapp (grootste schuldige: groepsapps), 66 van Instagram, 43 van Facebook, 6 van Instagram-message en 7 van Facebook Messenger. Ik blijk, na het lezen van de meeste berichtjes, niks gemist te hebben.
BUT WHAT DID IT TEACH YOU?
Omgerekend miste ik per dag 139 notificaties.Als we aannemen dat ik acht uur per dag slaap, dan hou ik 16 wakkere uren over. Dat zijn 8,7 notificaties per uur, de hele dag door – elke 6,8 minuten gebeurt er dus iets op mijn telefoon.
In deze Tegenlicht-aflevering legt mediatheoreticus Douglas Rushkoff goed uit waarom dat eigenlijk debiel is:
'(…) nu hebben we internet op onze telefoon, die bevestigen we op ons lichaam, of stoppen 'm in onze zak en laten 'm tegen ons aan trillen. Bij elke Facebook-update of bij elk twitterbericht over ons of als we een sms'je of mailtje krijgen of als AP of BBC een sportuitslag stuurt die ons misschien interesseert, trilt dat ding op ons lichaam. We staan altijd ''aan'' en we worden voortdurend gestoord door spoedoproepen: ''let op mij, let op mij, er gebeurt iets." (…) Dat is een gemoedstoestand waarin alleen telefonisten van alarmcentrales verkeerden of luchtverkeersleiders. En die deden het maar een paar uur achter elkaar en ze hadden pillen nodig om het aan te kunnen.'
In alle dingen die ik na mijn werk heb gedaan deze week - mijn ouders bellen, een avond lang nadenken over wat ik eigenlijk wil en dat zo mooi mogelijk op een groot papier schrijven, Frans leren, gitaarspelen - had ik misschien altijd al wel zin, theoretisch, maar in de praktijk had ik er geen ruimte voor. Mijn concentratie was op, of in ieder geval te gefragmenteerd om me langer dan een half uur op één ding te richten.
Cal Newport, auteur en professor, schreef er vorige week een goed stuk over in The New York Times, onder de duidelijke, maar in onze tijd dwarse titel 'Career Tip: Quit Social Media', waarin hij stelt:
'My second objection concerns the idea that social media is harmless. Consider that the ability to concentrate without distraction on hard tasks is becoming increasingly valuable in an increasingly complicated economy. Social media weakens this skill because it's engineered to be addictive. The more you use social media in the way it's designed to be used — persistently throughout your waking hours — the more your brain learns to crave a quick hit of stimulus at the slightest hint of boredom.'
Het is niet zo gek dat ik andere keuzes maakte deze week. Je telefoon is als een computerspelletje dat altijd om je heup zit vastgeplakt: heb je even geen zin om je te concentreren, een keuze te maken of in actie te komen, dan kun je altijd nog even spelen – Instagram, Whatsapp of Facebook will do als afleider, 24/7. Verveel je je, dan ga je scrollen en verveel je je nog wat verder via je telefoonscherm, in plaats van dat je iets constructiefs gaat doen door je bui van verveling. Stel je voor dat we, elke keer als we ons verveelden, iets constructiefs deden of onze fantasie de vrije loop lieten gaan, in plaats van naar onze telefoon te grijpen - hoe veel andere dingen zou je dan hebben gedaan en hoeveel ideeën zou je dan hebben bedacht?
Cal Newport merkt verder op:
'Part of my own rejection of social media comes from this fear that these services will diminish my ability to concentrate — the skill on which I make my living.'
Precies dát vat samen wat ik van dit experiment heb geleerd. Na deze week ben ik, in tegenstelling tot Newport, niet anti-Instagram, -Whatsapp of -Facebook, want alledrie kunnen heel useful en leuk zijn, en zo lang ik ook af en toe verveling kan toelaten en opzoeken, neem ik de licht verslavende werking ervan op de koop toe.
Wat dit experiment me wel heeft geleerd, of beter, waar dit experiment me van heeft overtuigd, is dat de notificatie veel meer impact heeft op je concentratievermogen dan je zelf denkt of wil zien en dat dit veel ongezonder is dan we nu nog toegeven. Ik geloof oprecht dat het vermogen om je lang en diep te kunnen concentreren van onschatbare waarde is voor de rest van je leven en door deze week begin ik ook een klein beetje te geloven dat de eindeloze stroom notificaties die je dagelijks krijgt, tornt aan dat concentratievermogen. Hoe kan het anders dat ik weer toekwam aan zo veel dingen die ik voorheen niet deed?
De balans: Whatsapp blijft, maar alle notificaties - behalve voor gemiste oproepen - staan vanaf nu uit, zodat ik zelf kan kiezen wanneer mijn aandacht naar mijn telefoon gaat. Instagram, Facebook en alle andere social media? Ook die blijven, maar daar staan de notificaties ook van uit en eens per zoveel maanden ga ik het weer een week helemaal van mijn telefoon verwijderen - een terugkerende detox, dus.
Een woord waar ik pas voor het eerst in geloof.
Dan nog even Uma Thurman en Pulp Fiction, want: Uma Thurman. En omdat ze precies samenvat hoe ik me deze week heb gevoeld:
