Na jaren van bodypositivity en het omarmen van plussize op de catwalk waren de modellen tijdens de lente en zomer 2023-shows weer opvallend dun. Maar gelukkig lijkt de consument het niet te pikken.

De gevreesde wederopstanding van heroin chic

Misschien begon de gevreesde wederopstanding van heroin chic wel bij het rokje van Miu Miu. Hét rokje ja: extreem laag en ultrakort, je vader zou het misschien schertsend ‘een brede riem’ noemen. Het was het rokje dat viral ging en het rokje dat een eigen Instagramaccount kreeg, met daarop de talloze beroemdheden, influencers en modellen die het lapje als volwaardig kledingstuk hadden geïnterpreteerd.

Nicole Kidman droeg het op de cover van Vanity Fair, plussizemodel Paloma Elsesser op die van i-D, het rokje stond op de voorkant van Another Magazine, InStyle, Galore, Pop, Mixed, de Koreaanse ELLE en de Koreaanse Vogue. Het werd uitgeroepen tot de streetstylester van de Paris Fashion Week, kreeg een uitgebreide bespreking in The New York Times en inspireerde talloze memes. Op TikTok wemelde het van de video’s over betaalbare alternatieven en DIY-versies, voor alle liefhebbers van microrokjes voor wie Miu Miu een rib uit het lijf betekent.

Terug naar af

En over ribben gesproken — je kunt er met al die blote buiken haast niet omheen: het was opvallend hoe weinig rondingen er aan het rokjesgeweld te pas kwamen, zeker na al die jaren aan bodypositivity en fat acceptance. Natuurlijk, er waren de borsten van Lara Stone, slechts voor de helft bedekt door het bijbehorende micro-overhemd, en er was de zwangere actrice Shay Mitchell. Maar Paloma Elsesser op de cover van i-D was de enige met een noemenswaardig laagje vet op het geëtaleerde buikje, en dan ging het interview met het plussizemodel ook nog specifiek over zaken als fatphobia en dat de mode-industrie nog de nodige stappen moet zetten in de acceptatie van dikke mensen.

Elsesser vertelde dat ze haar lichaam gebruikt om vooroordelen weg te nemen, bijvoorbeeld over hoe dikke mensen eruit zouden moeten zien. Plussizemodellen kunnen meer dragen dan de strakke jurken waarin ze het afgelopen decennium mondjesmaat de catwalk op werden gestuurd, zegt Elsesser. ‘Ik ben sexy en ik ga niet gewoon een stretchjurk aantrekken, ik draag de Miu Miu!’

Attagirl! Maar je voelt dat er iets aan de hand is als het een statement wordt om een bepaald kledingstuk te dragen. Dit rokje is beladen. Meer nog dan een kledingstuk is het een culturele verwijzing die ons terug katapulteert naar de tijd dat dun zijn de absolute norm was.

De laatste keer dat lapjes textiel zo kort en tegelijkertijd zo laag waren, was rond de millenniumwisseling: de hoogtijdagen van de it-girls en het venusheuveldecolleté, van Christina Aguilera en Paris Hilton. Geprononceerde heupbotten waren minstens zo belangrijk voor het modebeeld als de kleding die ze al dan niet bedekte. Plussize was nog niet in zwang, of überhaupt diversiteit. Tumblr stond vol met ‘thinspo’ en een van de running gags in sitcom Friends was dat Monica vroeger dik was. Niet per se een tijd waarnaar we moeten terugverlangen.

Ingevallen bekkie

Toch is het Miu Miu-rokje lang niet het enige dat het modebeeld van de jaren negentig en nul romantiseert, en de verknipte dieetcultuur en dunheidscultus die ermee hand in hand ging. De lage spijkerbroek is terug van weggeweest, Lila Grace Moss-Hack volgt in de voetsporen van haar moeder — heroin chic-boegbeeld Kate Moss — en Kim Kardashian had weer eens het internet gebroken, dit keer niet met haar ronde billen maar juist met het ontbreken ervan.

In drie weken tijd was ze acht kilo afgevallen om in de beroemde crèmekleurige glitterjurk van Marilyn Monroe naar het Met Gala te kunnen. Ze koos geen jurk in de maat van haar lichaam, maar een lichaam in de maat van haar jurk. Ook haar zussen waren ineens opvallend gestroomlijnd. Als zelfs de aanjagers van de grotebillenhype het voor gezien houden, kun je gerust van een paradigmaverschuiving spreken.

En warempel, waar het afgelopen tien jaar ging over Brazilian butt lifts, is ‘buccal fat removal’ het laatste cosmetische buzzwoord, voor ingevallen wangen à la Bella Hadid. Veelzeggend is ook dat Hadid in december werd uitgeroepen tot Model of the Year door Models.com, waar ze zowel de Readers’ Choice als de Industry’s Vote in de wacht sleepte.

Als 2022 een gezicht had, dan was het smal, bleek en geprononceerd. De naakte Hadid was ook het pièce de résistance tijdens de show van Coperni, waar er met spuitbussen een witte jurk op haar ranke lijf werd gespoten. Op TikTok ging een spraakfragment van het supermodel viral doordat het werd gebruikt in filmpjes over afvallen en dun zijn. ‘So my name is Bella Hadid,’ hoor je terwijl tiktokkers met keukenpapier het vet van hun pizza deppen, de veiligheidsbeugel van de achtbaan op zijn strakst doen of gaan slapen om hun hongergevoel kwijt te raken.

Scroll verder op TikTok en je komt de make-uptutorials tegen waarin donkere vermoeidheidskringen weer salonfähig worden gemaakt, zoals in de tijd van de heroin chic-modellen die met een matte blik over de belangrijkste catwalks slenterden.

Handdoek in de ring

Modellencoach Paultje Column zag de vraag naar erg dunne modellen het afgelopen jaar weer toenemen, vertelt hij aan de telefoon. Column bereidt jonge modellen voor op hun grote catwalkdebuut en is veel in Parijs en Milaan. Tijdens SS23 liepen zijn protegés onder andere voor Chanel, Valentino, Loewe, Dior, Prada en Maison Margiela. ‘Ik zit nu bijna tien jaar in het vak en krijg achter de schermen van alles mee. Dan wordt er bijvoorbeeld gefluisterd dat er bij een bepaalde casting vooral naar Afrikaanse modellen wordt gezocht, of dat er aan iets anders specifieks behoefte is. Afgelopen seizoen vroegen meerdere grote huizen weer om modellen met een heupomtrek van 87 centimeter. Er wordt teruggegrepen op het modebeeld van de jaren negentig, en daarmee op het lichaamsideaal uit die tijd.’

En dat lichaamsideaal is zeker niet voor iedereen weggelegd, weet Column maar al te goed. Weinig modellen hebben van zichzelf zo’n smalle bouw, en degenen die wel in een ontwerp van Hedi Slimane passen zijn vaak erg jong. Als ze op hun 24ste nog shows willen lopen, moeten ze aanzienlijk meer moeite doen. Column is daar tegenwoordig veel voorzichtiger mee dan in het begin van zijn coachingcarrière. ‘In Nederland hebben we wel zo’n beetje besloten dat we meisjes alleen nog die kant op begeleiden als ze op een gezonde manier aan de eisen kunnen voldoen. Modellen zeiden zelf ook steeds vaker: dat doe ik niet.’ Denk aan Jill Kortleve, die de handdoek in de ring gooide en een van de succesvolste curvemodellen ter wereld werd.

Maar, zegt Column, het is ook een enorme industrie die je niet zomaar even verandert. Ze bestaat uit allemaal verschillende radartjes die elkaar draaiende houden: ontwerpers, casting directors, boekers. ‘Toevallig heb ik het laatst nog meegemaakt: een agency uit Parijs toonde interesse in een model bij haar Nederlandse moederbureau, maar alleen als ze aan kleinere maten zou kunnen voldoen. Gelukkig zijn er modellenbureaus die dan nee zeggen, maar als je altijd nee zegt houdt het ook een keer op. En er zijn nog zo veel andere factoren. Eigenlijk begint het al bij de manier van tekenen die op modeopleidingen wordt aangeleerd, met van die benen van twee meter.’

Gebundelde krachten

Degenen die de millenniumwisseling en de jaren eromheen al eens meemaakten, hebben bepaald geen zin in een herhaling van zetten. ‘The Cult of Thinness Is Making a Depressing Comeback’ kopte Vice bijvoorbeeld. En The Guardian: ‘It feels like the progress is getting reversed’: how fashion fell out of love with curves.’

Jameela Jamil wijdde meerdere boze Instagramposts aan een artikel van het conservatieve tabloid The New York Post getiteld ‘Bye-bye booty: heroin chic is back’. ‘Nee, nee, nee, fuck dit,’ schreef de actrice en activist. ‘Mijn generatie heeft de eerste golf hiervan meegemaakt en we zijn er nooit meer helemaal van hersteld.’

Jamil is open over de eetstoornis waar ze destijds mee kampte. ‘Alsjeblieft, wijs dit keihard af, en wijs ook de mensen, de magazines en de media af die meedoen aan het verspreiden van deze hel. We hebben zo hard ons best gedaan en zo veel bereikt. We laten ons niet terug in de tijd sleuren!’

Nee, bodypositivity is niet de zoveelste trend die terzijde kan worden geschoven omdat zich iets nieuws heeft aangediend. De strijd voor het bestaansrecht van alle soorten lichamen was geen leuk modedingetje maar bittere noodzaak, en dat is het nog steeds. Het zou buitengewoon cynisch zijn: al die merken die geld hebben verdiend met hun inclusieve marketing, maar het straks weer over een minder inclusieve boeg gooien, iets over ‘de tijdsgeest’ mompelend.

Het goede nieuws is dat de mode-industrie niet meer zo allesbepalend is. Gewone mensen hebben op sociale media een stem gekregen, de krachten zijn gebundeld. We zijn een feministische golf verder en leven in het tijdperk na #MeToo, #BLM en een heleboel andere protestbewegingen. Consumenten zijn hogere eisen gaan stellen aan maatschappelijke gerechtigheid en zijn zich bovendien bewuster van de macht die ze hebben.

‘Je ziet nu het grote verschil tussen ontwerpers die al 25 jaar in een bubbel leven en iedereen daarbuiten,’ zegt ook Paultje Column. ‘Gewone mensen zitten thuis op hun telefoon te kijken en zeggen: sodemieter op met je size zero. Iemand die couture ontwerpt is niet afhankelijk van het oordeel van de massa, maar bij een merk dat het daadwerkelijk van kopers moet hebben zie je dat effect heel goed. Kijk maar naar Victoria’s Secret.’

Misschien moeten we de jaren negentig en Y2K gewoon eens op zijn Marie Kondo’s bekijken, als we het modebeeld zo graag willen recyclen, want het is verleidelijk om het te romantiseren op basis van een paar foto’s. De Japanse opruimgoeroe zou alle elementen uit die tijd een voor een voor je neus houden en vragen of je er een spark of joy bij voelt. De lowrise jeans? Houden. De jonge Kate Moss in dat leren jasje met die lange zijden rok? Houden. Zo’n klein montuurloos zonnebrilletje met getinte glazen? Prima. De pastelkleurige bucket hat? Helemaal leuk.

Maar de bijbehorende vetfobie? De eetproblemen? Het schreeuwende gebrek aan modellen van kleur? Het seksisme? Het idee dat een dodelijke drugsverslaving een nastrevenswaardige look oplevert? In een grote vuilniszak ermee en snel terug naar waar ze vandaan kwamen.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in ELLE 1-2023. Hier kun je die kopen.