Mijn alleenstaande vader heeft huidhonger. Hij schreef het in een Whatsappbericht voorzien van een foto waarop hij een beetje beteuterd in de camera staart. En gekke kleren draagt, dit terzijde. In de seniorenflat waar hij woont, staan de stoelen tegenwoordig strategisch 1,5 meter uit elkaar. Verder nog misschien. Het dakterras is veranderd van zeeleeuweneiland naar woestijn met her en der een cactus. De mensen met gehoorapparaat verstaan elkaar nu nog minder goed. Als de wind verkeerd staat, kun je net zo goed niet praten, vertelde hij. Van een beetje huid-op-huid-contact is geen sprake.
Mijn vader is niet de enige. Vrienden die alleen wonen, zijn al weken niet vastgehouden. Het voelt als een eeuwigheid, vertellen ze me. Als er creatief wordt omgegaan met Grapperhaus' coronamaatregel van maximaal drie mensen op bezoek, kom je best ver. Maar dan nog heb je altijd die onoverbrugbare afstand van 1,5 meter. Hoeveel memes je ook bekijkt die anders beweren, een beetje aan elkaar friemelen met 1,5 meter ertussen is onmogelijk.
Huidhonger door thuisisolatie
Huidhonger is het gebrek aan liefdevolle aanraking. Daaronder verstaan we niet alleen de sensuele aanraking, maar ook alledaagse betastingen; een welgemeende omhelzing of de kapper die door je haren gaat, iemand die even je hand pakt. Huidhonger is het gebrek aan álle liefdevolle vormen van aanraking. De huid staat altijd aan. Alle zintuigen kun je uitschakelen, de ogen sluiten, de neus en oren dicht. Maar de huid is er, die voelt altijd, en die voelt dus ook dat het alleen is.
Tango, Tangor, Ergo Sum, aldus hoogleraar filosofie Wilhelm Schmid. Ofwel: 'Ik raak en word aangeraakt, dus ik ben.' Hiermee opent documentairemaker Lieza Röben haar film Huidhonger die in september 2019 getoond werd op het Nederlands Film Festival. 'Het is niet: ik denk dus ik ben, nee, we voelen dus we zijn,' vertelt Röben als ik met haar bel over het onderwerp. Röbens film laat beeldend zien hoe mensen op verschillende manieren huidhonger ervaren. De film werd lovend ontvangen, genomineerd voor een Gouden Kalf in de categorie korte documentaire, op verschillende symposia over de noodzaak van fysiek contact getoond en in januari 2020 uitgezonden door de NTR. Dat de film urgenter bleek dan ooit, had Röben niet kunnen bevroeden. Daarom doet ze samen met Anouk Keizer, onderzoeker verbonden aan de faculteit sociale wetenschappen aan de Universiteit Utrecht, opnieuw onderzoek naar het onderwerp.
Röben: 'Tijdens de vertoning van de film in het EYE Filmmuseum vertelde Keizer dat wetenschappers hebben aangetoond dat de liefdevolle aanraking pijn reduceert. In een van de experimenten werden mensen gevraagd hun handen in ijswater te steken en dit net zo lang vol te houden totdat het echt pijn ging doen. Hieruit bleek dat mensen die tegelijkertijd de hand van een geliefde vast hadden, langer hun hand in het water hielden. Uit een ander experiment bleek dat kinderen die werden blootgesteld aan verschillende emoties van mensen, zoals een boze emotie, hier beter op reageerden wanneer zij de hand van een van hun ouders op de schouder voelde. Als je honger hebt en je eet niet, val je dood neer. Als je niet wordt aangeraakt, sterft je ziel. Dat is wat mensen nu een klein beetje ervaren.'
Knuffelen met huisdieren helpt
Hoewel Röben op dit moment bezig is met het onderzoek voor een langere film over het thema huidhonger, heeft ook zij geen kant-en-klare-oplossing hoe we op dit moment het beste met een gebrek aan aanraking kunnen omgegaan. 'Er gaat ook gewoon niets boven de aanraking van de ander,' vertelt ze. 'Het schijnt dat knuffelen met een huisdier huidhonger reduceert. En ook dat wanneer je je eigen lichaam aait, het stofje oxytocine wordt aangemaakt [een neuropeptide dat een belangrijke rol speelt bij het verbinden van sociale contacten met gevoelens van plezier, ook wel het knuffelhormoon genoemd].'
Zelf merk ik dat ik de afgelopen weken vaker een warm bad neem en mijn lichaam scrub. Het helpt een beetje, maar het warmst word ik nog van de gedachte om iedereen weer te knuffelen als al deze ellende weer achter de rug is.
