Afgelopen december riep The New Yorker 2023 uit tot 'The Year of the Female Creep', een trope van 'vaag dreigende muurbloempjes' die op de loer liggen in literaire fictie. Dit zijn onder andere de hoofdpersoon van Emma Cline's roman The Guest, een indringer die ronddwaalt in de Hamptons, en de verteller van Jen Beagin's Big Swiss, die anoniem seks-therapiesessies transcribeert en geobsedeerd raakt door een patiënt in haar opnames.
Sinistere vrouwen
Het is spannend om ze te lezen, niet alleen omdat ze meesterlijk zijn, maar ook omdat ze een plek innemen die te lang verstoken is geweest van vrouwen: sinistere personages. Deze week verscheen Ripley op Netflix, een strakke nieuwe noirbewerking van Patricia Highsmiths klassieke thriller The Talented Mr. Ripley, beroemd geworden in de film uit 1999 met Matt Damon, Jude Law en Gwyneth Paltrow in de hoofdrollen.
De remake heeft de critici al verdeeld, maar wat zowel fans als sceptici verenigt, is de onweerstaanbare griezeligheid van een hoofdpersoon. In elke incarnatie zijn het de gedenkwaardige kwaadaardige talenten van Ripley die het meest fascinerend blijken te zijn. Deze kwaliteit werd begrijpelijkerwijs ook toegekend aan Oliver Quick (Barry Keoghan) in Emerald Fennells hit Saltburn uit 2023. Quick was een archetypische onheilspellende buitenstaander die infiltreerde in een aristofamilie met moorddadige gevolgen - en fantastische dansbewegingen.
Zijn perspectief op de rand van de actie maakte hem ook uniek in het vertellen van het verhaal, zoals Charles Ryder in Brideshead Revisited (een vergelijking die in Saltburn zelf wordt getrokken) en Nick Carraway in The Great Gatsby, die zichzelf beschrijft als 'van binnen en van buiten, tegelijkertijd betoverd en afgestoten'. Hoewel ze minder griezelige buitenstaanders zijn en meer tegenstrijdige toeschouwers, zijn deze personages net zo meeslepend en complex.
Door de televisiegeschiedenis heen hebben we talloze mannelijke antihelden gezien, verslavend kijkbaar in hun complexiteit, van Walter White's afdaling naar schurk in Breaking Bad tot de morele ambivalentie van Tony Soprano. De enige vrouwelijke tegenhanger die volledig is doorgebroken in de populaire cultuur is Villanelle, de moordlustige psychopaat en glorieuze antiheldin van Killing Eve, meesterlijk vertolkt door Jodie Comer.
Met sartoriale flair (denk aan die roze tule jurk van Molly Goddard), vrolijke moordpartijen en een verbazingwekkend aantal accenten, verstevigde Villanelle haar plaats in het collectieve bewustzijn en bewees ze - in extreme zin - dat vrouwen ook griezels kunnen zijn. En zeer vermakelijk zijn in hun griezeligheid.
Het is bijna vanzelfsprekend dat Phoebe Waller-Bridge, die de hoofdschrijfster was van de eerste serie van Killing Eve, ook veel heeft gedaan voor transgressieve vrouwen op het scherm. 'Ik heb het vreselijke gevoel dat ik een hebzuchtige, perverse, egoïstische, apathische, cynische, verdorven, moreel failliete vrouw ben die zichzelf niet eens feminist kan noemen,' verklaart het titulaire personage van Fleabag in de eerste aflevering van de televisieserie. Haar wanhoop was diep validerend, maar het bood ook een kijkje in het duistere innerlijke leven dat personages als Ripley leiden.
Als het klinkt alsof ik een engerd ben, dat ben ik niet. Ik wil alleen maar vrouwen zien die personages spelen waar je bijna niet naar kunt kijken, maar toch niet van weg kunt kijken. We hebben machtige figuren gehad (Kerry Washington in Scandal, Robin Wright in House of Cards), minder sympathieke hoofdrolspelers (Hannah Horvath en de meiden van Girls) en een heleboel personages met gebreken en achterbakse schurken. Maar er zijn nog steeds niet veel boeiend sinistere vrouwen op het scherm.
Degenen die het dichtst in de buurt komen, spelen in films, zoals de hoofdpersoon in de verfilming van Gillian Flynns Gone Girl of de oplichtster in het middelpunt van de donkere komedie I Care A Lot uit 2020. Vreemd genoeg worden beide personages (briljant) gespeeld door Rosamund Pike, wat een ander probleem in het schaarse rijk van de griezelige vrouw benadrukt - een gebrek aan diversiteit.
Een veelbelovende ontwikkeling komt in de vorm van een HBO-verfilming van Beagins roman Big Swiss. Jodie Comer gaat de hoofdrol spelen als Flavia, oftewel Big Swiss, de patiënt door wie de transcribent, Greta, geobsedeerd raakt. Gaandeweg raken de levens van de twee vrouwen verstrengeld in een verhaal dat geweldige televisie zal opleveren. Kom maar op.
