'Boss babe', #girlboss, ‘powervrouw’, ‘she-EO’, ‘momtrepeneur’... zijn deze termen écht empowering voor vrouwen? Of eerder betuttelend?

Ik zie ze regelmatig voorbijkomen, de termen ‘girl boss’, ‘powervrouw’ en meer van dat al. Ze worden gebruikt om cursussen mee aan te prijzen voor vrouwelijke ondernemers, of in inspirerende quotes op Instagram (tegen een millennial pink achtergrond, uiteraard). Vaak gebeurt dit ook om ambitieuze vrouwen te omschrijven die een bepaalde mate van succes bereikt hebben in hun werk, die bijvoorbeeld aan de top staan binnen het bedrijfsleven, topsporter zijn of anderzijds op hoog niveau presteren.

Als ik aan de ultieme ‘powervrouw’ denk, zie ik Oprah voor me. Wie anders? Maar ook AOC, Serena Williams of Kamala Harris. Iets dichter bij huis denk ik aan Sylvana Simons, Femke Halsema en Estavana Polman. Uiteraard voor deze vrouwen niets dan lof. Het zijn meer de termen op zich waar ik mijn twijfels bij heb.

#GIRLBOSS

De term ‘girlboss’ komt van de gelijknamige autobiografie van de Amerikaanse ondernemer Sophia Amoruso uit 2015. Daarin beschrijft zij hoe ze van een verveelde, doelloze twintiger uitgroeit tot CEO van haar eigen modebedrijf, Nasty Gal, compleet met miljoenenomzet en 350 medewerkers. Ze inspireerde met haar succesverhaal legio vrouwen om in haar voetstappen te volgen. ‘A #GIRLBOSS is someone who’s in charge of her own life. She gets what she wants because she works for it’, aldus Amoruso. De hashtag #girlboss werd vooral bij millennials synoniem voor een ambitieuze, hardwerkende jonge vrouw die succesvol is in een mannelijke zakenwereld. Die tot het gaatje gaat, lange uren maakt en altijd ‘aan’ staat (ook wel bekend als hustle culture). Amoruso bouwde haar bedrijf uit tot een media-imperium en er kwam zelfs een Netflix-serie gebaseerd op haar boek.

Vrouwelijke leidinggevenden in opspraak

Toch kreeg dit grote succes jaren later een keerzijde. In 2015 dienden vier voormalige werknemers een aanklacht in tegen Amoruso en Nasty Gal. Als CEO zou Amoruso de feministische idealen die ze predikt in haar boek niet naleven en vrouwelijke werknemers hebben ontslagen toen ze zwanger werden. Nasty Gal ging kort daarna failliet (het media-platform Girlboss bestaat overigens nog wel). En daar bleef het niet bij. Vorig jaar kwamen er in Amerika meer vrouwelijke leidinggevenden in opspraak vanwege twijfelachtige bedrijfsvoering die onder meer zwarte vrouwen en vrouwen van kleur zou buitensluiten, waaronder Leandra Medine (van modewebsite Man Repeller) en Audrey Gelman (van The Wing, een bedrijf dat gedeelde werkplekken aanbiedt voor vrouwen).

#girlboss werd synoniem voor een tak van feminisme die vooral witte vrouwen ten goede kwam, die – als ze eenmaal op de bovenste trede van de ladder zaten – bovendien weinig deden om andere vrouwen omhoog te helpen. Urban Dictionary omschrijft de term tegenwoordig dan ook als een werkwoord, als in: ‘Jezelf puur uit winstoogmerk voordoen als een feministisch icoon, ondanks dat je allesbehalve bent.’ Iemand die girlbosst is in die context een vrouw die over lijken gaat om te krijgen wat ze wil.

Representatie is belangrijk

Een kleine steekproef in mijn omgeving, onder vrouwen die ik zonder twijfel beschouw als ambitieus en hardwerkend, wijst uit dat geen van hen zich identificeert met een van de voorgenoemde termen. ‘Als ik die hoor voel ik enorm veel kriebels. En not in a good way’, aldus vriendin L.

Willa Stoutenbeek, oprichter van branding- en communicatiebureau W.Green, krijgt er ook ‘lichte jeuk’ van. ‘Al voel ik me door ‘powervrouw’ nog het meest aangesproken, maar eigenlijk vind ik het woord een pleonasme, want ‘power’ en ‘vrouw’ zijn in mijn ogen gelijk aan elkaar. Tegelijkertijd denk ik dat het voor heel veel vrouwen wel degelijk empowering kan zijn om van die lijstjes te zien in tijdschriften met "De top-10 powervrouwen van Nederland", of iets dergelijks. Nederland scoort nog steeds betrekkelijk laag op de Gender Equality Index vergeleken met andere Europese landen. Representatie van succesvolle vrouwen kan van waarde zijn om anderen te inspireren. Als andere vrouwen het kunnen, waarom jij niet?’

De uitzondering bevestigt de regel

Daar zit zeker wat in. Maar toch krijg ik nog steeds een onbehaaglijk gevoel bij deze termen. Het moeten specificeren dat je een vrouwelijke ondernemer, arts, whatever bent voelt als een stap terug. Je noemt Jeroen Pauw toch ook geen #boyboss? Of Mark Rutte een ‘powerman’?

‘Termen als #girlboss benadrukken helaas dat het nog steeds een uitzondering is als vrouwen hogerop komen op de carrièreladder,' legt Kate Sang, hoogleraar Gender- en Werkgelegenheidsstudies aan de Heriot Watt University, uit aan Glamour UK. ‘Door zo de nadruk te leggen op hun gender, zaait dat eigenlijk meer verdeeldheid en wordt benadrukt dat vrouwen in deze posities een unicum zijn.’ Termen die dus empowering zouden moeten zijn worden zo dus onbedoeld neerbuigend, doordat de uitzondering de regel bevestigt. Ze suggereren bovendien dat een krachtige vrouw kennelijk zo bijzonder is dat we er een speciale term voor nodig hebben.

Conformeren aan de mannelijke norm

Als ik bij mezelf te rade ga waarom ik me zo erger aan deze termen, moet ik toegeven dat het ook komt omdat ik me er lichtelijk door buitengesloten voel. Het voelt – en dat zou deels aan mijn eigen onzekerheden kunnen liggen – alsof deze alleen zijn voorbehouden aan een klein percentage heel succesvolle vrouwen en niet aan de rest van ons. Ik ben weliswaar CEO van mijn eigen eenmanszaak (ik mag me met trots Hoofd Snacks en Drinkwaren noemen) en timmer flink aan de weg, maar ik voel me nog met regelmaat alsof ik maar wat aanrommel.

Daarnaast heb ik het idee dat wij vrouwen ons met deze termen proberen te conformeren aan de mannelijke norm. Ze suggereren dat we ons moeten gedragen zoals mannen dat eeuwenlang hebben gedaan om hogerop te komen. We moeten hustlen, keihard onderhandelen en nooit onze zogenaamd zwakkere kanten laten zien. Terwijl, waarom zou die norm niet kunnen veranderen? Waarom zou je niet mogen huilen op het werk als je een klotedag hebt? Waarom zou je elke avond tot laat door moeten werken tot je tegen een halve burn-out aanzit?

Wat mij betreft zouden we moeten streven naar een nieuw, matriarchaal systeem, dat juist waarde hecht aan kwaliteiten zoals kwetsbaarheid, plezier, een gezonde werk-privé balans en loyaliteit. Elkaar omhoog helpen in plaats van ellebogenwerk. Dat is pas power.