De Tweede Kamerverkiezingen 2021 zijn al volgende week. 17 maart, om je wakker te houden. In aanloop naar hét democratische event van het jaar is er genoeg te beleven - zoals Baudet die graag knuffelt met zijn volgers, bijvoorbeeld. Of zijn laatste Twitteraccidentje, ook geinig. Het is belangrijker dan ooit om jezelf naar de stembus te sturen. Dit jaar zijn 10 van de 37 lijssttrekkers vrouw - een record. Sigrid Kaag (D66), Lilian Marijnissen (SP), Lilianne Ploumen (PvdA), Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren) en Sylvana Simons (Bij1) - om er een paar te noemen. Misschien krijgen we zelfs voor het eerst een vrouwelijke minister-president. Zou het?
Deze introductie is niet zonder kleur. En zo gaat stemmen ook niet altijd. Hoe stem je nu echt vanuit jezelf? Op de school van mijn zoontje (9) kregen ze les in pitchen. Het merendeel van de klas stemde VVD, een klein restje op de Partij voor de Dieren. Mijn zoontje kwam nogal verbolgen thuis. Hoezo stemde iedereen VVD? Is iedereen zo gelijkgestemd? In het kort pitchte hij het waarom voor Partij voor de Dieren, wat vooral neerkwam op dieren. Hoe kwamen die kinderen zonder voorbereiding op deze partijen? Stemmen we dan toch wat onze ouders stemmen? Als dat zo is, hoe stem je dan autonoom zonder inmening van anderen? De vragen...
Ik wilde antwoorden. Daarom belde ik met Titia Hoogendoorn en Nienke Schuitemaker, auteurs van het gevatte boekje Waarom je niet zomaar moet stemmen waar je ouders op stemmen. Titia Hoogendoorn ken je misschien ook wel van tv en haar tweewekelijkse podcast Polititia (een politieke podcast voor de leek, luister het). 'Politiekjunkie' Nienke Schuitemaker is werkzaam voor ProDemos, een (of dé) organisatie waar je terecht kunt voor al je vragen over democratie en de rechtstaat.
Titia Hoogendoorn en Nienke Schuitemaker geven stemtips
Nienke Schuitemaker: 'Wil ik meteen inhaken op de voorkeuren in de klas van je zoontje, het is namelijk niet zo heel gek dat deze twee partijen de grootste waren. Voor ProDemos organiseren wij vaak dit soort lessen in de klas. Wat wij dan zien is dat de politieke partijen die het goed doen in de peilingen vaak genoemd worden. Toen het CDA nog de minister-president leverde, was het CDA ook populair onder de jongeren. Die zien ze dan toch het meest in het (Jeugd)journaal. De Partij voor de Dieren doet het op de basisscholen ook vaak goed. Daar kunnen kinderen zich namelijk iets bij voorstellen: een partij voor de dieren.'
Het is wel knap dat die kids ten overstaan van de klas kleur durven bekennen. Iets waar ik mij vaak heel kwetsbaar bij voel. Waarom eigenlijk?
Nienke: 'Je wordt vaak vereenzelvigd met de keuze die je maakt. Joe Biden zei het ook tijdens zijn inauguratietoespraak: 'Politics doesn't have to be a raging fire.' En dat is het nu vaak wel, er kleven veel oordelen aan een partijvoorkeur. In Amerika ben je democraat of republikein, dat hoef je helemaal niet te verdedigen of te onderbouwen, in Nederland moet je dat wel kunnen. Als je als volwassenen zegt dat je op de Partij voor de Dieren stemt omdat je het beste voorhebt met dieren, is dat argument niet voldoende. "Wat vond je dan van die keer dat ze tegen X en Y stemden?" Als je jezelf niet goed kunt onderbouwen over het waarom van je keuze, ben je al snel heel kwetsbaar.'
Wat doe je eigenlijk als iemand die je lief vindt een voor jou compleet onnavolgbare keuze zegt te gaan maken op 17 maart?
Nienke: 'Denkt deze persoon echt fundamenteel anders dan jij, dan wordt het moeilijk. Maar vaak zitten er overeenkomsten in wat mensen willen en verschilt alleen de weg er naartoe. Als je weet dat je allebei hetzelfde doel hebt, bijvoorbeeld "Geen kind groeit op in armoede", hoe kom je daar dan? De manier waarop je het doel behaalt, verschilt wel per partij, het doel zelf vaak niet. Als je dat bedenkt, haal je het hele fundamentele er vanaf.'
Titia: 'Stel vragen. Waarom stemt die persoon op een bepaalde partij? Staar je niet blind op de partij en wat jij ervan vindt, maar leer begrijpen wat het doel is van de stem. Wat gaat er mis in de samenleving dat je voor die partij kiest? Een politieke partij is een beetje meta. Een lijsttrekker kiezen lijkt heel groot maar uiteindelijk gaat het gewoon over het persoonlijke: de stoep van je voordeur of het wel of niet kunnen vinden van een betaalbare woning.'
Het artikel loopt verder onder de afbeelding.
En wat als je omgeving nu ineens een heel populistische partij stemt alleen vanwege het coronabeleid, bijvoorbeeld?
Titia: 'Dit speelt voornamelijk onder jongeren, die de coronamaatregelen zat zijn. Je zou die persoon kunnen vragen of ze op de korte of de lange termijn stemmen. Want die partij gaat natuurlijk niet alleen over de coronamaatregelen.'
Nienke: 'Daarnaast: het virus doet ook maar en is onvoorspelbaar. Daar moet je niet op afgaan.'
Mijn zwager heeft een heel goede reden, vind ik, om op een bepaalde lijsttrekker te stemmen. Zo goed dat ik ga twijfelen. Terwijl ik mijn keuze al gemaakt had. Ik gun het die andere persoon ook zo. Hoe maak ik de juiste keuze?
Nienke: 'Volledig autonoom stemmen bestaat niet. Het is ook niet per se slecht om de mening van anderen mee te laten wegen in je beslissing. Ik zie dit niet als inmenging maar als onderdeel van een proces. Misschien heeft iemand wel een heel goed punt, dat past bij jou, om op een bepaalde partij te stemmen.'
Titia: 'Ik herken dit wel. Ik zou wel vijf stembiljetten willen hebben. Wat je eigenlijk zegt is: ik zou die persoon ook willen steunen. In jouw geval kun je denken: mijn zwager stemt op die persoon en dat is fijn, want dan brengt hij op die manier zijn steentje bij en ik stem op persoon X want dat is voor mijn specifieke situatie het best.'
Dus: niet stemmen vanuit strategisch oogpunt?
Titia: 'Ik vind dat je moet stemmen op de partij waar jij achter staat en dus niet strategisch. In 2012 werden zowel de VVD als de PvdA heel groot. Dat kwam doordat Wilders steeds populairder werd en een grote groep Nederlanders bang was dat de PVV de grootste partij zou worden - en Geert daardoor minister-president. Om dat tegen te gaan stemden veel mensen die een andere rechtse voorkeurspartij hadden op de VVD, en de mensen die linksgeoriënteerd waren op de PvdA, omdat deze al de grootste linkse partij was en er goed voorstond in de peilingen. Het resultaat: de PvdA en de VVD kwamen als grootste uit de bus en vormden samen een coalitie. Gevolg: die twee partijen moesten samenwerken, compromissen sluiten, waardoor er weinig veranderde. Je hebt dan strategisch gestemd maar een blok gevormd. Niet zo handig.'
Nienke: 'Mensen zijn vooral bang dat als ze op een kleine of nieuwe partij stemmen, deze stem is weggegooid. Dat is niet zo. Het is een heel duidelijk signaal naar de partij toe: we zitten wél op je te wachten. En als de partij voldoende zetels heeft om in de Tweede Kamer te komen, kan het oppositie voeren en meestemmen over de wetten die de coalitie voorstelt. Niets geen weggegooide stem.'
Shop: wasbare mondkapjes
