Op vakantie las ik voor het eerst The Catcher in The Rye, volgens sommigen het beste coming of age-boek ooit. Toen het werk van J.D. Salinger in 1951 uitkwam, zouden talloze jonge mensen de roman verslonden hebben: óók de tieners die eerder nooit een boek uitlazen. Toen ik 'm dichtklapte begreep ik hun gevoel – al kon ik niet direct beschrijven waarom dat nou zo was.
Dat de 30-jarige Sally Rooney nu de 'Salinger van de Snapchat-generatie' wordt genoemd, komt niet als een verrassing. De Ierse schrijfster, die in één klap bekend werd met haar boek Conversations With Friends (2017), is in korte tijd een cultsymbool voor de moderne generatie geworden. Vooral twintigers en dertigers blijven haar werk op een voetstuk zetten, en The New York Times noemde haar de 'eerste écht grote millennial-auteur'. Wat maakt haar werk toch zo goed, en vooral: in het specifiek geliefd bij deze doelgroep?
Over Sally Rooney
Rooney heeft al twee succesromans op haar naam staan, en net Prachtige wereld, waar ben je? uitgebracht – een van de meest gehypte boeken van het moment. De Ierse schrijft over onzekerheid, eenzaamheid, seks, vriendschap en het hyperbewuste digitale tijdperk. Ze is vooral geïnteresseerd in de 'transformerende kracht van relaties', zei ze recent in een interview met de Volkskrant. 'Die kunnen je innerlijke leven veranderen, je relatie met jezelf, je blik op de buitenwereld. Maar de wereld? Dat weet ik niet. Die beperking, daar schrijf ik over.'
Je kunt Rooney best uitgesproken noemen: ze kwam recent nog in het nieuws omdat ze haar nieuwste boek niet in Israël wil uitgeven, in solidariteit met het Palestijnse volk. Ze wordt in één adem genoemd met andere beroemde talenten van haar generatie, zoals Greta Gerwig en Lena Dunham.
Herkenbaarheid
Iedereen noemt een andere reden voor haar succes, maar de herkenbaarheid van haar verhalen wordt vaak als argument opgegooid. Ook ik kon me in veel situaties inleven: over zoeken naar liefde en intimiteit in een wereld die alle kanten opgaat, het ontbreken van houvast en eindeloze (analyserende) gesprekken over de problemen van de wereld. De karakters zijn steevast hoogopgeleid, en praten zoals ik dat ook met mijn vrienden zou kunnen doen, over het klimaat, extreemrechtse politiek. En ook over: hoe verhouden wij ons tot die problemen, wat wordt onze bijdrage?
In die zin is het niet onlogisch dat haar boeken vooral bij de vrij geprivilegieerde 'havermelk-elite' aanslaan, want de schrijfster laat duidelijk één kring zien (die lang niet voor iedereen herkenbaar zal zijn).
Sociale posities
Maar haar verhalen gaan óók over maatschappelijke posities, een thema dat iedereen raakt. Rooney is een zelfverklaard Marxist, en verwikkelde dat thema ook in Normal People. Een ogenschijnlijk simpel liefdesverhaal, maar ondertussen veel meer dan dat: ze laat treffend zien hoe sociale klasse altijd een rol blijft spelen, ook als je het bed met elkaar deelt (en dus zou willen dat het niet zo is). Zelfs als Connell en Marianne op dezelfde universiteit zitten blijft hij zich minderwaardig voelen vanwege zijn 'simpele' komaf, en worstelt hij met het vinden van aansluiting.
Wie er aan de macht is
Terwijl de rollen op de middelbare school juist omgekeerd waren: toen konden ze zich niet aan elkaar overgeven omdat zij niet gezien werd, als minder geliefd buitenbeentje. Die verschuivende machtsverhoudingen zijn voor veel jonge mensen herkenbaar, denk ik: wie vroeger een outsider was, kan op de juiste plek opeens tot bloei komen, terwijl voor de oorspronkelijke cool kids het tegengestelde geldt.
Ook ik voelde me voor het eerst pas echt gezien en begrepen toen ik, à la Marianne, in de grote stad ging wonen. De vraag die haar continu bezighoudt vond ik heel herkenbaar: hoe verenig je dat wat je kende nog met je nieuwe leven, terwijl de kloof alleen maar groter wordt? Ga je dan voor de veilige optie, die van al je schepen verbranden, of blijf je toch zoeken naar de verbinding?
Individu op zoek naar intimiteit
Al Rooneys karakters leven in een wereld die millennials waarschijnlijk goed herkennen (en zelfs toejuichen): die van het individu. Dat ze ondertussen toch enorm verlangen naar intimiteit, levert een paradox die tekenend is voor deze tijd. Dat Rooney tóch met een opgewekte boodschap komt, verklaart ongetwijfeld een deel van haar succes. Want de Ierse schrijfster lijkt het zeker te weten: óók in deze maatschappij kunnen we elkaar nog in positieve zin veranderen, en wel degelijk invloed op andermans leven uitoefenen. We zijn allemaal een beetje verloren, maar zijn dat wel – meer dan we soms denken – samen.
