Tegen de tijd dat het medium eind 2021 de online seance startte, hadden meer dan 120 mensen zich aangemeld in de hoop contact te leggen met de doden. Je neemt aan dat ze allemaal iemand in hun omgeving hadden verloren – een ouder, broer of zus, kind – en dat er een gedeeld gevoel van pijn, verdriet en verwarring was. Het medium vertelde de groep dat als het hem lukte om hun geliefde te bereiken, ze hem dat in de chat moesten laten weten.
Sommige mensen zouden een massaseance, die via een massale videochat wordt gehouden, onpersoonlijk en zelfs gevoelloos vinden. Maar de aanwezigen leken hoopvol dat hun vriend of familielid hun stem zou kunnen laten horen door het spirituele lawaai. Ze staken kaarsen aan; ze vroegen wat ieder van ons zou willen. 'Heeft hij geleden?' vroeg een moeder naar de verdrinking van haar zoon. 'Of was het snel?'
Het is lastig te omschrijven wat het verlies van een familielid met een mens doet. Terwijl sommige mensen rouwen en herstellen, hebben anderen nachtmerries of ontwikkelen ze PTSS. Wanneer een verlies bijzonder bruut is – een zelfdoding bijvoorbeeld, of de dood van een kind – kunnen traditionele manieren om ermee om te gaan, hoe extreem ook, mislukken. 'Ze martelen zichzelf… met alles wat ze hadden kunnen doen, zodat het niet zou zijn gebeurd,' zegt Camille Wortman, een rouwexpert die met nabestaanden werkt. En als dat gebeurt, is het niet ongewoon dat de nabestaanden voor troost de hulp inroepen van een groep vreemden die, een wat je genereus zou kunnen noemen, een gemengde record van dienst hebben op het gebied van eerlijkheid en ethiek. Ze huren mediums in.
Misschien heb je ook wel eens een medium bezocht, voor de lol of voor opluchting of omdat het 2024 is en ze werkelijk overal zijn. Uit een marktanalyse uit 2021 door onderzoeksgroep IBISWorld bleek dat de paranormale dienstverlening, waartoe ook mediums behoren, 'een van de weinige discretionaire sectoren was die de economische neergang heeft doorstaan,' en uit de analyse uit 2023 bleek dat de omzet de afgelopen vijf jaar met 1,5 procent per jaar groeide waardoor het dit jaar naar verwachting 2,3 miljard dollar zal bereiken. Mediums krijgen zendtijd in de ochtendnieuwsprogramma's en streamingdiensten. De Four Seasons in Baltimore organiseerden een seance in hun vijfsterrenspa. Veel mediums hebben flitsende websites en lange wachtlijsten voor privélezingen die honderden dollars per uur kunnen kosten. Online groepsseances zijn bedoeld voor mensen die het zich niet kunnen veroorloven of niet willen wachten op een één-op-één sessie.
'Het is hartverscheurend,' zegt Susan Gerbic over zulke seances. Gerbic is een scepticus die leiding geeft aan een team van internetonderzoekers, verspreid over de hele wereld, die mediums oppakken door nep-Facebook-profielen aan te maken, liveshows bij te wonen, onnauwkeurige lezingen te filmen en aan te geven waar de informatie waarschijnlijk vandaan komt (meestal online overlijdensberichten en GoFundMe-pagina's). Ze begon als hobby met het debunken na het lezen van het tijdschrift Skeptical Inquirer en het bijwonen van evenementen van de beroemde paranormaal medium-ongelovige James Randi, en zegt dat ze dit werk voortzet omdat ze voortdurend e-mails ontvangt van vrouwen (en het zijn bijna altijd vrouwen) die opnieuw getraumatiseerd zijn door de mediums die ze hebben ingehuurd om hen te helpen rouwen. De emoties die Gerbic keer op keer ziet zijn schaamte en schuldgevoel. 'Het is alsof iemand je huis binnendringt, alles aanraakt en dingen verplaatst,' zegt Gerbic. 'Dat is het gevoel, dat je geschonden bent.'
Wortman is het met deze beoordeling eens. Ze noemt het werk van gewetenloze mediums 'een tweede verraad' voor ouders die kinderen hebben verloren. 'Het is verschrikkelijk,' zegt ze. 'Ik wil de impact die dat kan hebben niet onderschatten.' Maar later voegt ze er iets aan toe dat ik niet had verwacht: ze zegt dat ze graag zou zien dat meer mensen naar mediums gaan, en speculeert dat de overheid dan zou worden aangezet om onderzoek naar de industrie te financieren.
Wortman was niet de enige gerespecteerde deskundige die ik tegenkwam en die toegaf dat mediums mensen konden helpen verlies te verwerken, zelfs als ze niet de waarheid spraken. Er zijn onderzoeken – geen geweldige onderzoeken, maar toch collegiaal getoetste onderzoeken – die aantonen dat sommige mensen een vermindering van emotionele pijn melden na het bezoeken van een medium. Uit één onderzoek bleek dat 35 procent van de ouders die een kind hadden verloren mediums 'zeer nuttig' vonden bij het verlichten van verdriet, tegenover 26 procent van degenen die een arts in de geestelijke gezondheidszorg bezochten. Wortman heeft het zelf gezien, bij een cliënt genaamd Joan, die vijf jaar lang worstelde met de moord op haar zoon, en na een enkele sessie met een medium nieuw leven werd ingeblazen.
Hoe kan een gesprek met iemand die je een paar willekeurige feiten geeft over een persoon van wie je ooit hield, je helpen hun dood te verwerken? Volgens een theorie die 'voortdurende banden' wordt genoemd, moeten mensen vaak een band behouden met degenen die ze verloren hebben, in plaats van ze los te laten. Spreken met een dierbare via een tussenpersoon kan daarbij helpen. Het kan extra voordelen opleveren als je openlijk praat met een groep mensen die soortgelijke pijnlijke levensgebeurtenissen hebben meegemaakt. Een bezoek aan een medium kan de nabestaanden de kans bieden om zich te verontschuldigen of vergeving te ontvangen, bijna als toneelspelen.
Bewijs ter ondersteuning van dit idee kan worden gevonden in een patroon in de soorten berichten die mediums aan hun cliënten geven ('sitters' genoemd): vaak zeggen mediums dat de geliefde nog steeds bestaat, dat ze niet hebben geleden, dat ze nog steeds van elkaar houden of waken over de 'sitter'. 'Er zijn geen negatieve boodschappen omdat ze in die vibratie zitten, waar ze het aardse leven en het ego achter zich hebben gelaten,' aldus een in New Jersey gevestigd medium. Een andere manier om ernaar te kijken zou zijn dat er geen negatieve berichten zijn, want misschien is dat niet wat sitters willen of nodig hebben.
Maar hoe zit het met liegen, misleiden of herhalen van informatie op internet? Maakt dat uit? 'Naar mijn mening kan 85 tot 90 procent van alle mediumbeoefenaars vandaag de dag niet doen wat ze beweren,' zegt Robert Ginsberg. 'Dat betekent niet dat ze allemaal frauduleus zijn. Sommigen wel, maar de overgrote meerderheid niet.' Ginsberg is een gelovige en medeoprichter van de Forever Family Foundation, die ondersteuning en informatie biedt, evenals 'bewijs ter ondersteuning van het uitgangspunt dat ons bewustzijn na de fysieke dood overleeft,' aan de nabestaanden. Hij was ooit sceptischer over het hiernamaals, maar toen werd hij iemand die met zijn hele wezen moest geloven dat mensen met de doden konden praten nadat zijn jongste dochter, Bailey, in 2002 omkwam bij een auto-ongeluk. Toen kwam hij op het idee om mediums te toetsen.
Iedereen kan een aanbod doen om mensen te certificeren in de grotendeels ongereguleerde discipline, maar Ginsberg merkt op dat er tijdens het certificeringsproces van de stichting geen geld van eigenaar wisselt, en dat mediums de stichting niet kunnen betalen om op haar website te worden vermeld. De test voor mediums bestaat uit een aanvraag van acht pagina's, een interview van 45 minuten en vijf voorbeeldlezingen. Ongeveer 10 tot 15 procent van de mediums slaagt. 'Zelfs voor doorgewinterde mediums kan het erg stressvol zijn,' zegt hij.
Deze certificering komt het dichtst in de buurt van ethisch bestuur in de paranormale industrie, inclusief mediums. Het is gebaseerd op de overtuiging dat sommige mediums daadwerkelijk met de doden kunnen praten, wat, op zijn zachtst gezegd, ter discussie staat. Wortman zou graag echte gegevens zien, afkomstig van een grootschalig, goed gefinancierd en serieus academisch onderzoekscentrum, waaruit blijkt wat mediumschap nuttig is, voor wie en wanneer. Ze denkt ook dat dit niet zal gebeuren. 'Maak je een grap? Je hebt een subsidie toegekend aan het National Institute of Mental Health, denk je dat ze werk rondom mediums gaan financieren? Nee, dat doen ze niet,' zegt ze.
In verhalen als deze vragen mensen zich af tot welke stam de auteur behoort, dus ik moet hier toegeven dat ik persoonlijk niet geloof dat iemand met de doden kan praten. Ik denk dat als iemand doorslaggevend bewijs zou vinden voor een leven na de dood, er vijftien nieuwe onderzoeksinstellingen zouden opduiken in Bethesda, Maryland, voordat iemand met zijn ogen kon knipperen. Ik geloof echter ook dat mensen gebouwd zijn voor het vertellen van verhalen, en dat het placebo-effect monsterlijk krachtig is. Toen mijn beste vriend in 2012 overleed, praatte ik tegen het plafond en zag ik bordjes op de zijkanten van vrachtwagens. Toen ik in mijn nieuwe appartement een sticker tegenkwam die bij de tatoeage van mijn beste vriend paste, voelde ik een gevoel van kalmte en bescherming dat dagenlang bij me bleef hangen.
En dus hoewel het medium dat ik de online seance zag leiden geen manieren had, optrad voor een groep zo groot als een fanfare, en zijn informatie waarschijnlijk van internet haalde, kon ik er niet zeker van zijn dat de rouwende ouders een slechte ervaring hadden. Verschillende van hen beëindigden hun interacties zichtbaar ontroerd, huilend of verstikt, gerustgesteld of ondergedompeld in herinneringen. En de moeder van de man die verdronk, degene die de video plaatste? 'Dat is mijn zoon,' snikte ze terwijl het medium willekeurige details over zijn leven vertelde. 'Ontzettend bedankt. Bedankt.'
Dit artikel verscheen in het oktobernummer (2023) van ELLE US.
