Zwangerschapsdiscriminatie; verlies van baan of lagere functie

De werkgever verlengt je contract niet zonder opgave van reden of je wordt niet aangenomen met je zwangere buik, volgens de wet mag het niet, het gebeurt wel; zwangerschapsdiscriminatie. Uit onderzoek blijkt dat 45 procent van de vrouwen op de arbeidsmarkt ervaring heeft met discriminatie vanwege zwangerschap. Voor sommigen betekent dit zelfs het verlies van hun baan (bron: College voor de Rechten van de Mens). Juist in een periode waarin financiële zekerheid zo belangrijk is, worden kwetsbare vrouwen ‘op straat gezet’ of lukt het hen niet een baan te vinden. Hoe ervaren vrouwen dit? Drie vrouwen vertellen.

3 vrouwen over: zwangerschapsdiscriminatie

Liviya (33, moeder van een meisje van 6 maanden)

‘Het onderdeel van het probleem is dat je bijna nooit kunt bewijzen dat het om zwangerschapsdiscriminatie gaat. De werkgever zal niet zeggen dat hij of zij je geen contract geeft op basis van je zwangerschap.

Ik had een hectische maar leuke baan met een jaarcontract voor 38 uur in de week, verdeeld over vier of vijf dagen. Tijdens mijn sollicitatiegesprek werd duidelijk dat ze niet op zoek waren naar iemand die al na een jaar vertrok en dat er uitzicht was op een contract voor onbepaalde tijd. Ze vroegen off the record naar mijn kinderwens, wat ik ergens wel begreep en waar ik eerlijk over was. Ik was 32, kinderen wilde ik graag, ik wist alleen niet of het mij op korte termijn gegeven was. De meneer tegenover mij vroeg of ik dan wel vier dagen zou willen blijven werken. “Vier maanden iemand missen vanwege een zwangerschap is nog op te vullen, iemand die minder uren wil gaan werken niet.” Ik wilde niet minder gaan werken na mijn eventuele zwangerschap, we zagen daarom geen moeilijkheden.

Mijn zwangerschap kwam veel sneller dan verwacht, om medische redenen dacht ik dat het niet zo'n vaart zou lopen. Het verloop ervan ging ook anders dan gepland; ik werd ontzettend ziek. Direct merkte ik een verandering bij mijn leidinggevenden, de sfeer sloeg om. Contact was er alleen op mijn initiatief, zij toonden geen interesse. In overleg met de bedrijfsarts begon ik na twee maanden ziek thuis te zijn geweest weer met werken. De eerste werkdag kreeg ik meteen te horen dat mijn jaarcontract niet werd verlengd. Als reden gaven zij aan het idee te hebben dat ik de baan niet aankon, wat vreemd was. Dit was nooit eerder kenbaar gemaakt, er waren geen signalen afgegeven, er hadden geen functioneringsgesprekken plaatsgevonden. Ik vond het zo’n ongeloofwaardig verhaal. Door mijn leidinggevenden werd vrijstelling van werk voorgesteld, wat ik niet wilde omdat ik de periode alsnog positief wilde afsluiten. Van collega’s hoorde ik dat ook zij vraagtekens plaatsten bij het beëindigen van mijn contract. Dit gaf mij erkenning, hoewel ik er niets aan had.

Veel mensen adviseerden dat ik het moest aanvechten. Omdat ik ergens de hoop had nog op een bepaalde manier terug te kunnen keren in het bedrijf, heb ik dit niet gedaan. Er viel ergens ook wel een last van mijn schouders. Na maanden van onzekerheid, wist ik in ieder geval waar ik aan toe was.

Op dit moment krijg ik van het UWV zeventig procent van mijn laatst verdiende loon. Wanneer mijn dochter één jaar wordt, stopt mijn uitkering. Dit geeft stress. Ik ervaar het zoeken naar werk als intensief, ik had graag teruggekeerd naar mijn oude baan. Als moeder terugkeren naar werk kan al best pittig zijn, laatst staan als je jezelf weer opnieuw moet verkopen bij eventuele werkgevers.

Tijdens sollicitaties vermeld ik niet dat ik een baby heb. Ik las eens dat moeders van kinderen onder de acht jaar ook als onbetrouwbaar worden gezien, omdat kinderen onder die leeftijd nog vaak ziek zijn. De enige manier om dit soort problemen in de kiem te smoren is door mannen en vrouwen bij een zwangerschap evenveel verlof te geven. Hierdoor ontstaat er geen ongelijkheid op de arbeidsmarkt. Een ander idee is dat een tijdelijk contract zonder opgave van reden niet verlengd mag worden. In ieder geval niet zoals in mijn geval; zonder vooraankondiging, uit het niets.

Voordat dit mij overkwam dacht ik (heel naïef wellicht) dat zwangerschapsdiscrimatie niet vaak voorkwam, en als het dan al voorkwam, vooral bij de meer “kwetsbare” vrouwen op de arbeidsmarkt; bijvoorbeeld lager opgeleide vrouwen of vrouwen met flexwerk of een nulurencontract. Het rottige is, behalve het praktische van geen volledig inkomen meer hebben, de mentale knauw die het geeft. Hoezeer ik met mijn verstand weet dat het niets over mijn “kunnen” zegt, heeft het me toch onzeker gemaakt. Alsof ik als moeder minder waard ben op de arbeidsmarkt, alsof ik niet meer volledig meetel. Terwijl bewezen is dat vrouwen met kinderen vaak efficiënter werken en meer gedaan krijgen in minder tijd.'

Marscha (27, moeder van twee)

'Ontelbare keren heb ik te maken gehad met zwangerschapsdiscriminatie. Ik zie het inmiddels als iets wat bij het moederschap hoort. Gedurende mijn eerste zwangerschap werkte ik naast mijn studie in een kledingwinkel. Hoewel aan het hoofd van deze Nederlandse winkelketen een vrouw stond, werd tijdens mijn zwangerschap mijn contract niet verlengd met als reden dat "zo'n jong zwanger meisje niet bij de winkel past". Jong meisje? ik was 23, geen 13! Destijds wist ik niet wat mijn rechten waren en belandde daarom in de ziektewet. Na het afronden van mijn studie en een kind verder, stuitte ik wederom op problemen. Of ik wel een vangnet had mocht een kind ziek zijn, werd mij gedurende een sollicitatiegesprek dikwijls gevraagd, en of ik zeker wist dat ik geen kinderen meer wilde.

De werkgever voor wie ik uiteindelijk aan de slag ging, heb ik niet verteld over mijn twee kinderen. Ik wilde het na twee studies wel eens over iets ander hebben dan mijn moederschap. Toen die baan vanwege reorganisatie eindigde, ondervond ik weer precies dezelfde problemen op de arbeidsmarkt. Opvallend was de werkgever die me niet een vaste baan wilde geven, hoewel dit wel in de vacature stond vermeld, maar me een freelance contract aanbod. De andere kandidaat, met mindere papieren, kreeg wel een contract. De leidinggevende, een vrouw zonder kinderen, gaf aan dat vrouwen met kinderen toch vaker afgeleid zijn door "de situatie thuis". Het voelt alsof het moederschap een minpunt is in plaats van iets positiefs.'

Gabrielle (36, zwanger)

‘In september zat ik middenin een grote verbouwing (waardoor mijn man en ik tijdelijk bij vrienden bivakkeerden), ging het bedrijf waar ik werkte failliet én kwam ik erachter dat ik zwanger was. Vreugde maar ook chaos. Direct begon ik opnieuw met solliciteren. Ik ben niet van het liegen en vertelde dan ook eerlijk tijdens de sollicitaties dat ik zwanger was. Terwijl ik dat niet had hoeven doen en ik het makkelijk had kunnen verbloemen; mijn buik is nu met 26 weken nog steeds niet zichtbaar. De reacties varieerden van “helaas, dan gaat het feest niet door” tot aan het afkappen van het gesprek. Als reden werd dan aangegeven dat het om tijdelijke functies ging en het daarom weinig zin had mij die baan te geven, wat ik enerzijds begrijp. Anderzijds ben ik nu voor een heel lange tijd uit de running en in het werkveld waarin ik mij bevind, is het belangrijk dat je op de hoogte blijft van de laatste ontwikkelingen.

Vanochtend had ik een gesprek bij de kinderopvang. Ik heb zelf uitgerekend dat ik, als ik aan het werk zou zijn, vanaf oktober opvang nodig heb. Daar plak ik nog een maand aan vast. We nemen nu vanaf november voor twee dagen in de week opvang af, met als idee dat ik dan vier dagen kan gaan werken. Gelukkig hebben wij de financiële middelen om de opvang voor die maanden dat ik nog geen werk heb te kunnen betalen. Ik zou niet weten hoe een alleenstaande moeder dit zou moeten doen.

Ik ben tijdelijk gestopt met solliciteren. Voor die anderhalve maand gaat niemand mij meer aannemen, ben ik van mening. Hoewel ik een collega had die ongeveer rond dezelfde tijd als ik is uitgerekend en een paar maanden geleden wél nog werd aangenomen. Ze bestaan dus wel; bedrijven die kijken naar de capaciteiten van een werknemer en een werkrelatie op de lange termijn, in plaats van wat er op de korte termijn niet mogelijk is.’

De namen uit dit artikel zijn gefingeerd om privacyredenen.

Kijktip: Zwanger en genaaid. De Monitor onderzoekt hoe het kan dat zwangerschapsdiscriminatie anno 2020 nog steeds regelmatig voorkomt. Wat is de rol van zwangere vrouwen zelf? En doen werkgevers en overheid genoeg om vrouwen gelijke kansen te geven, ook tijdens hun zwangerschap?