Seks; het is een onderwerp waar we over kunnen blijven praten. Hoe zit het als je consent in de mix gooit? Britse auteur Katherine Angel deed er onderzoek naar voor haar boek Morgen wordt seks beter. En vertelt ELLE of toestemming in de slaapkamer alleen de verantwoordelijkheid van de vrouw is óf dat het negeren ervan een controleprobleem van de man is.
Morgen wordt seks beter is een ode aan consent met hedendaagse invloeden en ijzersterk onderzoek
We kunnen het er niet vaak genoeg over hebben: consent. Wat houdt toestemming in (en om) de slaapkamer precies in? Hoe geef je toestemming en op welke manier kun je deze weer intrekken als je bezig bent? In rechtszaken waarin verkrachtingen centraal staan, wordt consent vaak afgeschilderd als de verantwoordelijkheid van de vrouw – en iets wat ze niet goed heeft aangegeven. Het feit dat zij een kort rokje aanhad, 's avonds in haar eentje op straat liep of geen duidelijke 'nee' verwoordde, dragen allen bij aan wat haar is overkomen. Onzin, natuurlijk. Maar kunnen we voor eens en altijd afspreken dat zelfs als je je ongenoegen niet met woorden uitspreekt je dit alsnog duidelijk maakt én het dus door de (bed)partner gelezen moet worden?
Katherine Angel doet in haar boek Morgen wordt seks beter een diepteonderzoek naar de betekenis van consent in de huidige samenleving. Haar boek, opgedeeld in vier hoofdstukken, verkent de grenzen van consent middels wetenschappelijke en sociale onderzoeken en voorbeelden uit de pop cultuur. De auteur spreekt met ELLE's Misha over haar boek uit 2021 waarvan de Nederlandse vertaling nu beschikbaar is. Een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in het onderwerp
Voor wie denkt dat Katherine de tekst zo uit haar mouw schudde, is er nieuws: er zijn jaren overheen gegaan voor ze ook maar een letter op papier zette. Maar vanaf dat moment gaat het rap. 'Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in de relatie tussen seks en feminisme en hoe dat zich historisch gezien heeft uitgespeeld. De grotere vraag is echter de relatie tussen risico en genot. Het is iets wat mij gedurende mijn hele leven heeft bezig gehouden – zowel privé als professioneel. Het boek zat er dus al lange tijd aan te komen, maar na me tien tot vijftien jaar over de materie van vrouwelijke seksualiteit en #MeToo te hebben gebogen, begon ik het te zien – de volgorde waarin dit boek vormgegeven moest worden. Ik zag allerlei vreselijke dingen op het nieuws. Dan denk je al snel aan de oplossingen, maar zijn dat wel échte oplossingen?' vraagt de auteur zich hardop af. Wij lopen met haar langs de vier hoofdstukken in haar boeken.
Hoofdstuk één: over consent
'Toestemming is van levensbelang,' zo vat Katherine het eerste hoofdstuk beknopt samen. 'We zijn ertoe verleid om erover na te denken als een juridisch begrip dat ons helpt complexe ethische en relationele problemen aan te kaarten. De focus ligt op de verhouding tussen mannen en vrouwen, maar ik denk dat het niet zo beperkt is. Ik denk dat het in elke situatie van toepassing is. Dus de verwachting en nadruk op het feit dat vrouwen duidelijk moeten weten én kenbaar maken wat hun verlangens zijn, is erg naïef. Het brengt vrouwen juist meer in gevaar.'
Eén grote vraag is: is toestemming de verantwoordelijkheid van vrouwen of is het negeren ervan een controleprobleem van mannen? Katherine: 'De manier waarop toestemming wordt neergezet voor belangrijk historische redenen is als een belangrijke ontwikkeling voor het recht van vrouwen om ja te zeggen en seks te willen in plaats van de discussie over nee zeggen en het recht op weigering. Het wordt bijna gebruikt als een soort strategie voor risicomanagement. Er wordt gesteld dat het risico er tóch wel is en dat het aan vrouwen is om hier zo goed mogelijk te omheen te navigeren. Seks is een ontmoeting met de ander. En we moeten kijken naar de angst, hoop en het verlangen dat daarbij hoort. Net als het risico voor afwijzing en vernedering – wat vaak de wortel van mannelijke geweld tegen vrouwen is. Ik denk dat het probleem met consent is, is dat het wordt gegoten in legalistische vormen die uiteindelijk mannen beschermen en niet de slachtoffers die mannen maken.'
Hoofdstuk twee: over verlangen
'Veel seksonderzoeken zijn een beetje onhandig, waarbij ze overdreven bezig houden met zeer strikte binaire verhoudingen tussen mannen en vrouwen. Maar als er wordt gekeken naar vrouwelijke verlangens lijkt het in zeker zin onzekerder, minder constant dan mannelijk seksueel verlangen. In het hoofdstuk "Over verlangen" kijk ik naar de onderzoeken die suggereren dat het vrouwelijk seksueel verlangen gevoeliger is voor context, maar ik daag het idee uit dat er iets fundamenteels, essentieels of biologisch aan die verschillen kleeft. De dat juist de manier waarop mannen en vrouwen geaccultureerd worden grote verschillen creëren wat betreft de ervaringen van seksueel verlangen.'
Ze legt hierbij de vinger op de zere plek. 'Er wordt van vrouwen verwacht dat we seksueel zijn, maar alleen op de juiste manieren. Niet op de verkeerde manieren, want daardoor kun je in grote problemen komen. Als we het probleem van seksueel geweld proberen te adresseren en we simplificeren het gedrag van mannen en vrouwen, lopen we het risico om de omstandigheden na te bootsen die de hoge cijfers van seksueel geweldig mogelijk maken. En daarnaast ook de lage cijfers van seksueel genot en vervulling bij de vrouwen. Onderzoek bewijst dat vrouwen meer pijn tijdens de seks, meer seksuele ontevredenheid en minder orgasmes dan mannen ervaren. Zeker in heteroseksuele relaties, dat verandert overigens wel voor vrouwen in queer relaties. Daar ligt de mate van tevredenheid, pijnvrije seks én aantal orgasmes velen malen hoger.'
Hoofdstuk drie: over opwinding
Er zijn talloze onderzoeken gedaan naar hoe opwinding bij vrouwen werkt. Katherine gelooft erin dat onderzoek deels kan bijdragen aan het verbeteren van seks. 'Het is goed en belangrijk en handig voor heel veel dingen. Ik denk dat het probleem met dergelijke studies is dat zo gedecontextualiseerd zijn van het echte leven. En dus daar niet bij kunnen helpen. Om het lichaam te onderzoeken moet je dat onder bepaalde klinische omstandigheden doen, dat is niet het echte leven.'
Wanneer het bij vrouwen zo is dat ze geen hoogtepunt kunnen bereiken of opgewonden raken dan wordt het gegooid op een mentaal probleem. 'Terwijl als het om erectieproblemen gaat, dan móét het iets anders zijn, iets fysieks. Dus bij vrouwen ligt er een hoop druk op het kennen van hun seksualiteit, weten hoe hun brein werkt, hoe zij reageren op opwinding of wat hen opgewonden maakt. Terwijl mannen simpelweg bestaan en meeliften op het historische gegeven dat zij zo zijn.' Er wordt van hen niet geacht dat ze een mentale deepdive doen in hun reacties op opwinding of gebrek daaraan. 'De mannelijke seksualiteit wordt gezien als de basis en dat is deprimerend. Het suggereert namelijk dat er iets ongewoons of mis is met de manier waarop vrouwen seksuele opwinding ervaren – of in gevallen dus niet ervaren.'
Zoals bekend is vrouwelijke opwinding lang niet zo zichtbaar als bij mannen. 'Toch zeggen mannen die bijvoorbeeld datingadvies geven dat het vrouwelijk lichaam seksueel is zelfs als zelf aangegeven wordt dat er geen sprake is van opwinding. En dat schaamte hen ervan weerhoudt te verwoorden wat hun seksuele verlangens zijn. Dat is een gevaarlijke sprong om te maken, omdat we weten dat het vrouwelijk lichaam zo gemaakt is om fysiologisch op bepaalde manieren te reageren die niets te maken hebben met verlangen of opwinding. We zien bij seksueel geweld dat het vrouwelijk lichaam tekenen van fysieke opwinding toont, maar dat zegt niets over de psyche en of er daadwerkelijk opwinding wordt ervaren. We moeten heel voorzichtig zijn met zo'n aanname, want er is veel schaamte bij vrouwen die tekenen van fysieke opwinding waarnamen tijdens ervaringen van seksueel geweld. Dat hun lichaam op die manier reageert, geeft ons geen recht om iets te zeggen over de manier waarop ze dit hebben ervaren. De lichamelijke reactie heeft niets te maken met hun plezier over verlangen. Het een staat niet gelijk aan het ander.'
Hoofdstuk vier: over kwetsbaarheid
Er wordt vrouwen constant op het hart gedrukt bewust te zijn van hun omgeving en situaties waar ze mogelijk aangevallen kunnen worden te vermijden. 'Ik denk dat de retoriek rond toestemming daar soms ten prooi aan is gevallen, waarbij ze proberen te benadrukken dat we zelfverzekerde, sterke vrouwen moeten zijn die weten wat ze willen om dat risico af te wenden. Maar dat heeft een averechts effect. Aan het einde van de dag zijn we allemaal kwetsbaar. En het lastige aan seks is dat de dingen die seks riskant maken ook de dingen zijn die seks plezierig maken. Je kunt nooit 100 procent garanderen dat seksueel geweld je niet zal overkomen.'
Katherine benadrukt dat gedeelde kwetsbaarheid bij seks hoort. 'Ik denk dat de leugen over masculine normen te lang hebben geloofd. Zeggen dat alleen vrouwen kwetsbaar zijn tussen de lakens is onzin. Mannen zijn dat net zo, zowel fysiek als emotioneel. Als zijn worden aangetast in hun mannelijkheid, door afwijzing of vernedering, kan dat uiteindelijk weer leiden tot seksueel geweld. Dus als iedereen wat meer ontspannen zou kijken naar hun eigen kwetsbaarheid, denk ik dat de wereld én seks beter zouden zijn.'
Geïnteresseerd in de rest van Katherine Angels onderzoek? Bestel dan hier de Nederlandse vertaling van haar boek 'Morgen wordt seks beter'.
